Joshua Nkomo, Zimbabve’nin bağımsızlık mücadelesinin merkezindeki isimlerden biri ve ülkenin siyasi tarihinde kurucu bir lider olarak öne çıkıyor. 19 Haziran 1917’de Matabeleland bölgesindeki Semokwe’de doğan Nkomo, Kalanga etnik grubuna mensuptu. Bir vaizin oğlu olarak dini ve disiplinli bir ortamda büyüdü. Misyoner okullarında eğitim gördükten sonra Güney Afrika’daki Adams Koleji’nde sosyal hizmet eğitimi aldı. Johannesburg’daki Jan Hofmeyr Okulu’ndan Sosyal Hizmet alanında lisans derecesi aldı ve burada Afrikalı milliyetçi hareketlerle tanışarak siyasi bilincini geliştirdi.
SİYASİ LİDERLİĞE YÜKSELİŞİ VE ZAPU’NUN KURULUŞU
1957 yılında Güney Rodezya Afrika Ulusal Kongresi’nin (ANC) başkanı olarak siyasi arenada öne çıktı. Bu oluşum, sömürge yönetimine ve ırk ayrımcılığına karşı Afrikalı milliyetçileri birleştiren önemli bir platformdu. Ancak ANC’nin 1961’de yasaklanmasının ardından, Nkomo Zimbabve Afrika Halk Birliği’ni (ZAPU) kurdu. Lideri olarak beyaz azınlık yönetimine karşı çoğunluk halkın yönetimini savundu. Başlangıçta barışçıl müzakereleri tercih eden Nkomo, sömürge yönetiminin uzlaşmaz tavrı karşısında silahlı direnişi desteklemeye başladı. ZAPU’nun askeri kanadı olan Zimbabve Halk Devrim Ordusu (ZIPRA), Sovyetler Birliği ve sosyalist ülkelerden destek aldı ve Zimbabve’de faaliyet gösterdi.
SİYASİ BÖLÜNMELER VE MÜCADELE YILLARI
Milliyetçi hareket, zamanla ideolojik ve etnik temelli anlaşmazlıklar nedeniyle bölündü. 1963 yılında Robert Mugabe, ZAPU’dan ayrılarak Zimbabwe Afrika Ulusal Birliği’ni (ZANU) kurdu. ZAPU’nun ZIPRA’sı ile ZANU’nun askeri kanadı ZANLA, bağımsız hareket etmekle kalmayıp zaman zaman çatışmaya da girdiler. Tüm bu karmaşaya, Nkomo’nun sürgünler, hapisler ve siyasi baskılarla dolu mücadelesi eşlik etti. Buna rağmen, farklı milliyetçi grupları bir araya getirme çabalarından vazgeçmedi.
1983-1987 yılları arasında hükümet, Matabeleland bölgesinde “isyancılara karşı” başlattığı ve Gukurahundi olarak bilinen askeri operasyonla binlerce Ndebele sivilin ölümüne yol açtı. ZAPU’nun güçlü olduğu bu bölgede Nkomo, darbe planlamakla suçlandı ve ülkeyi terk etti. Daha sonra geri dönerek barış görüşmeleri yürüttü. 1987 yılında Mugabe ile imzaladığı Birlik Anlaşması sonucunda ZAPU ile ZANU birleşerek Zimbabwe Afrika Ulusal Birliği – Yurtsever Cephe’yi (ZANU-PF) oluşturdu. Bu birleşmenin ardından Nkomo, ülkenin iki başkan yardımcısından biri olarak atandı ve ölümüne kadar bu görevi sürdürdü.
“ZİMBABVE’NİN BABASI” OLARAK ANILAN BİR MİRAS
Joshua Nkomo, uzun süren bir hastalığın ardından 1 Temmuz 1999’da hayatını kaybetti. “Father Zimbabwe” (Zimbabve’nin Babası) unvanıyla anılan Nkomo, bağımsızlık mücadelesi ve ulusal birlik adına verdiği katkılarla bir ulusal kahraman olarak hafızalara kazındı. Siyasi rekabetlere ve zorluklara rağmen, onun mirası uzlaşma, direniş ve halkı için verdiği mücadeleyle şekillendi. 1984 yılında yayımlanan otobiyografisi The Story of My Life, bu uzun yolculuğun güçlü bir tanıklığı olarak önemini koruyor.