Zimbabve’de kamu hastanelerinde kan nakli resmiyette ücretsiz olsa da, yaşanan ciddi malzeme eksikliği nedeniyle hastalar hayati önem taşıyan nakiller için özel sağlık merkezlerine yönelmek zorunda kalıyor. Ancak bu merkezlerdeki yüksek maliyetler, dar gelirli çoğu vatandaşı borca sürüklüyor.
RESMİYETTE ÜZRETSİZ AMA STOK YOK DENİLİYOR
Lloyd Muzamba isimli Zimbabveli bir vatandaş, 2023 yılında Harare-Bulawayo otoyolunda trafik kazası geçirerek Mpilo Merkez Hastanesi’ne kaldırıldı ama hastanede yeterli kan bulunamadı. Ailesi, yakın bir özel hastaneden torba başına 250 dolar vererek kan temin etti. Aylık geliri 270 dolar olan Muzamba bu masrafı karşılayamadığı için amcası bir ineği sattı, kalan masrafı da diğer akrabaları karşladı.
Benzer bir durum, ikinci doğumunda aşırı kanama geçiren Tanaka Moyo için de geçerliydi. Dört litre kana ihtiyacı olan Moyo’nun eşi, acil olarak bir mikrofinans şirketinden faizli kredi almak zorunda kaldı. Moyo, kamu hastanesinde kanın ücretsiz olduğu söylenmesine rağmen, gerçekte temin edilemediğini belirtiyor.
ANNE ÖLÜMLERİNE NEDEN OLUYOR
Bulawayo’da çalışan jinekolog Dr. Plaxedes Charuma, doğum sonrası kanamanın anne ölümlerinin başlıca nedenlerinden biri olduğuna dikkat çekiyor. Toplum Sağlık Çalışma Grubu (CWGH) verilerine göre, yıllık 500 bin civarındaki gebelikten birçoğu kan nakline muhtaç durumda. Bu durum, kamu hastanelerindeki kan yetersizliğinin ne kadar kritik olduğunu gösteriyor.
2018 YILINDA ALINAN KARAR
Zimbabve’de kan nakli hizmetleri, Zimbabve Ulusal Kan Hizmetleri (NBSZ) tarafından yürütülüyor. Ülkede en yaygın kullanılan yöntem allojenik kan nakliyken, hastaların kan ihtiyacı genellikle gönüllü bağışçılardan karşılanıyor. 2016 yılında yarım mililitre başına 150 dolar olan kan ücreti, 2018’de 50 dolara düşürülmüş. Aynı yıl temmuz ayında ise hükümet, kamu hastanelerinde kanın tamamen ücretsiz olmasına karar vermişti. Bu adım, hem sağlık hizmetlerine erişimi kolaylaştırmayı hem de hayat kurtarıcı kan tedariğini artırmayı amaçlıyordu. Fakat NBSZ, stok sorunu yaşadıklarını belirtiyor.
Lise yıllarından beri kan bağışlarına katılan Ivy Khumalo, taşındıktan sonra en yakın kan merkezine 100 kilometre mesafede olduğu için artık bağış yapamadığını söylüyor. Ülke genelindeki mobil kampanyalar bağışı desteklese de, uzak mesafe ve ulaşım masrafları kan vermek isteyen kişilerin önünü kesiyor.
UZMANLARDAN ACİL ÇAĞRI
CWGH’den Itai Rusike, sağlık vergisi fonunun daha şeffaf ve etkin kullanılmasının öncelikli olduğunu belirtiyor. Aynı zamanda, yerel paydaşların desteğiyle maliyetlerin 150 doların altına çekilebileceğini savunuyor. Muzamba’nın ailesi kan parasını geri istemedi. Ama Moyo ve eşi, bin dolarlık krediyi bin 400 dolar olarak ödemek zorunda kaldı. Moyo:
“Hükümet sadece kanı ücretsiz yapacağını söylememeli, bu hizmete erişimi de sağlamalı” diyerek sisteme güvensizliğini dile getiriyor. Hayati öneme sahip olan kan nakli, Zimbabve’de sadece sağlık değil, aynı zamanda sosyal adalet meselesi haline gelmiş durumda.
Kaynak: Al Jazeera