Güney Afrika hükümeti, halkın genelinde sigara kullanımını ve tütün ürünlerine maruz kalmayı azaltmak amacıyla tütün mevzuatında değişiklik yapma kararı aldı.
Yapılacak değişiklikler arasında; sigara paketlerine grafik sağlık uyarıları ve görseller içeren düz paketleme uygulamasının başlatılması, tütün ürünlerinin otomatlarının ülke genelinde yasaklanması, kapalı alanlarda %100 dumansız bölgelerin oluşturulması ve satış noktalarında tütün ürünlerinin tamamen sergilenmesinin yasaklanması gibi kurallar bulunuyor.
Bu yeni yasa tasarısının açıklanmasıyla birlikte ülke genelinde tepkiler ikiye ayrıldı.
Güney Afrikalıların büyük bir kısmı bu kuralları desteklerken, halkın bir kısmı ise bunun fazla baskıcı bir yaklaşım olduğunu iddia etti.
BAT’TAN HÜKÜMETE SERT ELEŞTİRİLER
Tütün devi British American Tobacco (BAT) gibi büyük şirketler ise hükümete sert tepki gösterdi ve mevcut yasaların bile zor uygulandığını belirtti.
Pazarın sadece %25’inin bu yasaklara uyacağını, geri kalan %75’in ise yasa dışı yollarla tütün satışına devam eden suçlulardan oluştuğunu ifade ettiler.
Bu kesimin yeni yasaları dikkate almayacağını ve zararı kendileri gibi yasal firmaların yaşayacağını savundular.
Hatta yeni politikanın yasa dışı pazarı daha da güçlendireceğini, çünkü yasa dışı üreticilerin düz paketleri taklit etmesinin çok daha kolay olacağını öne sürdüler.
VERİLER YASA DIŞI TİCARETİN ARTTIĞINI GÖSTERİYOR
Şirket tarafından yapılan bu yorumlar ilk bakışta yanlı gibi görünse de, bazı veriler BAT’ın açıklamalarının tamamen yanlış olmayabileceğini gösteriyor.
Yasa dışı satış artışının özellikle 2020’de Covid-19 pandemisi döneminde yükseldiği verilerle gözlemlenebiliyor.
Pandemiden bir yıl önce 14 milyar rand tutarında vergi toplanırken, pandemiden bir yıl sonra bu rakam 9 milyar rand’a kadar düşmüştü.
Ancak o dönemde sigara satışında gözle görülür bir azalma olmamıştı. Bu da yasal olmayan satışların arttığının somut bir göstergesiydi.
ÜLKEDE SİGARA İÇME ORANI GÜÜN GEÇTİKÇE ARTIYOR
Sonraki 10 yılda bildirilen sigara satış sayısı dramatik bir şekilde düşerken, yapılan araştırmalar sigara içme oranının arttığını ortaya koydu.
Bu yasa dışı sürecin yaygınlaşmasında, ürünlere kolay erişim de önemli bir etken oldu. SARS, bir paket sigara için minimum tahsil edilebilir vergi değerini 26,22 rand olarak belirlemişti.
Ancak Ipsos’un araştırmalarına göre Güney Afrikalılar bir paketi sadece 5 rand’a satın alabiliyor.
BAT, bu süreçte yasal değişikliklere katılmasalar da, ülkenin sigara içme oranlarını azaltma stratejisini desteklediklerini açıkladı.
Hükümet bu eleştirileri dikkate alabilir, ancak vatandaşların sağlığını öncelikli görerek yine de bu yasayı çıkarabilir.