Sudan’ın başkenti Hartum’un batısında yer alan ve Afrika’nın en büyük çarşılarından biri olarak bilinen Umdurman Çarşısı, 20 Mayıs’ta ordunun bölgeyi tamamen kontrol altına almasının ardından yeniden canlanmaya başladı. Yaklaşık 25 aydır devam eden şiddetli çatışmaların izlerini hâlâ taşıyan çarşıda, dükkanlar yavaş yavaş açılıyor. Halk, esnaf ve yetkililer çarşının yeniden ayağa kalkmak için seferber olmuş durumda.
Yaklaşık iki asırlık geçmişe sahip tarihi çarşı, savaşın yıkıcı etkilerine rağmen Sudanlılar için ekonomik ve kültürel hayatın merkezlerinden biri olmaya devam ediyor.
SAVAŞIN ARDINDAN GERİ DÖNÜŞ BAŞLADI
Sudan, 15 Nisan 2023’ten bu yana ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında devam eden çatışmalara sahne oluyor. Başkent Hartum’un da dahil olduğu birçok bölgede büyük bir yıkıma yol açan savaşta, Birleşmiş Milletler’e göre 11 milyondan fazla kişi ülke içinde yerinden edilirken, yaklaşık 4 milyon kişi de komşu ülkelere göç etti.
Sudan ordusu, 26 Eylül 2024’te başlattığı karşı saldırılarla HDK’nın kontrolündeki birçok bölgeyi geri aldı. Mart 2025’te Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı yeniden ele geçiren ordu, 20 Mayıs’ta Hartum’un batısındaki Umdurman bölgesinde de tam kontrol sağlayarak başkentin tamamını HDK’dan arındırdı.
TARİHİ ÇARŞI YENİDEN HAREKETLENİYOR
Ordu kontrolünün sağlanmasıyla birlikte başkente dönüşler başladı. BM Uluslararası Göç Örgütü’nün (IOM) 14 Temmuz’da açıkladığı verilere göre, başta Cezira eyaleti olmak üzere 1,3 milyon kişi evlerine geri döndü. Bu dönüş dalgası, Hartum’un simgelerinden Umdurman Çarşısı’nı da canlandırdı.
Yaklaşık iki asırlık geçmişe sahip olan ve el işi ürünlerden mutfak eşyalarına, kıyafetten tesisat malzemelerine kadar geniş bir ürün yelpazesi sunan bu çarşı, hem ticari hem de kültürel açıdan Sudan halkı için önemli bir yere sahip.
DÜKKANLAR HIZLA AÇILMAYA DEVAM EDİYOR
Çatışmalar sırasında ağır hasar gören çarşıda bugün her dört dükkandan biri açık durumda. Yıkılmış ve yakılmış binalar, kurşun izleriyle dolu duvarlar, devrilmiş elektrik direkleri ve kopmuş kablolar çarşının her köşesinde hala açıkça görülebiliyor. Buna rağmen halk, esnaf ve yerel yönetimler çarşıyı yeniden ayağa kaldırmak için elbirliğiyle çalışmaya devam ediyor.
“SIFIRDAN BAŞLIYORUZ”
Bölgeyi ziyaret eden AA muhabirinin görüştüğü esnaf, geri dönüşlerin başlamasıyla birlikte hızlıca işlerine görü dönmeye başladı. Elektrikli eşya satıcısı Sadık Ömer, 27 ay aradan sonra dükkanının kepengini yeniden kaldırdı. Duvarı, çatısı ve kapısı hasar gören iş yerinde tadilata başlayan Ömer:
“Zorlu ve uzun bir sürecin ardından bugün dükkanımızı açıyoruz. Savaşla birlikte ülke içinde ve dışında farklı yerlere gittik ama şimdi dönme zamanı” sözlerine yer verdi.
Çarşının merkezi konumuna dikkat çeken Ömer, buradaki duraktan şehrin çeşitli noktalarına ve farklı eyaletlere ulaşım sağlandığını belirtti. “30 yıldır buradayım. Savaş geldiğinde her şeyi kaybettik ve şimdi sıfırdan başlıyoruz” dedi.
“BAŞKASI BİZİM YERİMİZE ÜLKEMİZİ KALKINDIRMAZ”
Çarşıda bir giyim dükkanı sahibi olan Abdurrahman Şenebe ise 28 yıllık esnaflık geçmişine rağmen çatışmaların başlamasıyla güvenli bölgelere gitmek zorunda kaldığını anlattı. Üç ay önce çarşıya geri dönen Şenebe, güvenliğin sağlandığını ve çarşının yeniden hareketlendiğini belirtti. Şenebe “Kimse gelip senin yerine ülkeni kalkındırmaz” sözleriyle diğer esnafalara dükkanlarını açma çağrısında bulundu.
“Mezunlar Eczanesi”nin sahibi Eczacı Yunus Muhammed Muhanna da çatışmaların başlamasıyla eczanesini kapattığını, ilaçları Umdurman’ın daha güvenli bir bölgesine taşıyarak orada geçici bir eczane açtığını söyledi. “Çatışmalar bitince ve bölge milislerden temizlenince geri dönüp işimize kaldığımız yerden devam etmeye başladık” sözlerine yer verdi.
2023 yılından bu yana süren iç savaş, ülkenin büyük bir bölümüne ciddi ölçüde zarar verdi. Evler, iş yerleri, kamu binaları ve müzeler başta olmak üzere birçok yapı yağmalandı ve kullanılamaz hale geldi. Hartum’un HDK güçlerinden temizlenmesinin ardından şehirde yeniden bir umut doğdu. Yavaş yavaş geri dönmeye başlayan halk, yıkıntılar arasında hayata tutunmaya ve savaş öncesindeki normal hayatlarına kavuşabilmek için yoğun bir çaba harcıyor.
Kaynak: AA