Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Pazartesi günü Sudan’ın Darfur bölgesinde 20 yılı aşkın bir süre önce işlenen vahşetlerden sorumlu tutulan Cancavid milislerinin bir liderini, kitlesel infazlar emretmek ve iki tutukluyu baltayla öldürmek dahil çok sayıda suçtan suçlu buldu.
Bu karar, mahkemenin Darfur’da işlenen suçlarla ilgili verdiği ilk mahkûmiyet oldu. Üç yargıçtan oluşan heyet, toplu cinayet ve tecavüzleri de içeren bu suçların, bölgedeki isyanı bastırmak amacıyla Sudan hükümeti tarafından planlandığı sonucuna vardı.
Takma adı Ali Kuşayb olarak bilinen Ali Muhammed Ali Abd-Al-Rahman, takım elbise ve kravatla duruşmaya katıldı, kulaklığından çeviri dinledi. Başyargıç Joanna Korner’ın 27 ayrı suçtan mahkûmiyet kararlarını okuduğu sırada hiçbir duygu belirtisi göstermedi.
Ceza daha sonra belirlenecek; en fazla müebbet hapisle karşı karşıya.
27 SUÇTAN MAHKUMİYET
Abd-Al-Rahman, 2003–2004 yıllarında Darfur’da öldürme ve yıkım kampanyası yürüten Cancavid milis güçlerinin liderliğini yaptığı suçlamalarıyla insanlığa karşı suçlar ve savaş suçlarından hüküm giydi.
Korner, “Sanık, Cancavid tarafından işlenen cinayet, tecavüz ve yıkım eylemlerine yol açan emirler ve talimatlar verdi,” diyerek kararın oybirliğiyle alındığını vurguladı.
2020’de Orta Afrika Cumhuriyeti’nde teslim olduktan sonra UCM’nin gözetimine alınan Abd-Al-Rahman, Nisan 2022’de başlayan duruşmada kendisine yöneltilen 31 suçlamanın tümünü reddetmiş, “Ali Kuşayb” olarak bilinen kişi olmadığını öne sürmüştü. Ancak yargıçlar bu savunmayı reddetti; sanığın teslim olurken çekilen bir videoda kendi ismini ve lakabını kullandığını hatırlattı. Mahkeme, dört suçlamaya ilişkin hüküm vermedi; çünkü bu suçların diğer maddeler kapsamında olduğunu belirtti.
TOPLU KATLİAMLAR
Yargıçlar, Abd-Al-Rahman’ın Darfur’daki çatışmalar sırasında Cancavid milislerinin üst düzey komutanı olarak görev yaptığını belirledi. Çatışma, 2003’te bölgedeki Afrika kökenli toplulukların Arap ağırlıklı Hartum yönetimine karşı isyan başlatmasıyla patlak vermişti.
Dönemin devlet başkanı Ömer el-Beşir’in hükümeti buna hava bombardımanları ve Cancavid baskınlarıyla karşılık verdi. Atlı ve develi milisler genellikle gün doğumunda köylere saldırılar düzenliyordu. Darfur’da yıllar süren çatışmalarda yaklaşık 300 bin kişi öldü, 2,7 milyon kişi yerinden edildi. El-Beşir, UCM tarafından soykırım da dahil çeşitli suçlarla aranıyor, ancak Lahey’e teslim edilmedi.
Duruşmada 56 tanık ifade verdi; tanıklar sistematik tecavüz, infazlar ve şiddet eylemlerini ayrıntılarıyla anlattı. Bir tanık, bir katliam sırasında Abd-Al-Rahman’ın milislere “Tekrar edin, tekrar edin — bazılarını kaçırmış olabilirsiniz,” dediğini aktardı.
Yargıçlar, Abd-Al-Rahman’ın 2004 Mart’ında onlarca tutuklunun infaz emrini verdiğini belirledi. Başyargıç, “Sanık, mahkûmların sıraya dizilmesini emretti ve Cancavid ile Sudan askerlerine ateş açmalarını söyledi,” dedi. Ateş açma 20 dakika sürdü, ardından saldırganlar cesetlerin üzerinden yürüdü. Ayrıca Abd-Al-Rahman’ın iki sivili baltayla döverek öldürdüğü de kararda yer aldı.
Savunma avukatları, müvekkillerinin Cancavid lideri olmadığını, “Darfur çatışmasıyla hiçbir ilgisi bulunmayan sıradan biri” olduğunu savundu.