Tunus’un güneyindeki Gabes şehri, bir zamanlar yeşil vahası ve temiz sahilleriyle bilinirken, bugün kimyasal kirlilik ve çevresindeki halkın sağlık sorunlarıyla anılıyor. Şehirde yaşayanlar, devlet işletmesi olan Tunus Kimyasal Grubu’na (CGT) ait fosfat işleme tesisinden yayılan toksik emisyonların kanser, solunum yolu ve kemik hastalıklarını tetiklediğini söylüyor. Halk, hükümet ve şirketlerin önlem almadığını iddia ederek, tesisin kapatılmasını talep ediyor.
Bu ay, tesisin çevresindeki durum, Cumhurbaşkanı Kais Saied için büyük bir meydan okumaya dönüştü. Polis, bölgeye giren protestocuları göz yaşartıcı gazla dağıtırken, binlerce kişi daha sonra tekrar sokaklara çıktı. Gabes’teki protestolar, dayanılmaz çevresel koşulların sonlandırılmasını talep ediyor. Yerel çevre aktivisti Safouan Kbibieh:
“Tesis her şeyi zehirledi; ağaçları, denizi, insanları. Gabes’in narları bile artık duman tadında” açıklamalarında bulundu.
DEVLETE AİT FOSFAT FABRİKASI ŞEHRİ KİRLETİYOR
Gabes fosfat tesisi, Tunus’un en büyük fosfat işleme tesisi olarak ülke üretiminin yarısından fazlasını karşılıyor ve hükümete ciddi bir sağlıyor. Fakat bölge halkı ağır bir bedel ödüyor. Ghannouch ve Chott Essalem kasabalarında yaşayanlar, sağlık sorunları ve ölümlerle baş etmek zorunda kalıyor.
45 yaşındaki Rimel El-Haji, dokuz yaşındaki kızının zehirli emisyonlardan etkilendiğini ve basit hareketlerde bile annesine bağımlı hale geldiğini belirtirken, komşusu Amina Mansour ise altı yıl önce yakalandığı kanser ve osteoporoz nedeniyle tedavi görüyor, ama Gabes’i terk edemiyor.
BÖLGEDEKİ HASTALIKLARDA CİDDİ ARTIŞ
Reuters’ın incelediği Temmuz 2025 tarihli denetim raporu, CGT tesisinin ulusal ve uluslararası standartlara uymadığını ortaya koydu. Raporda fosfojips ve amonyak, azot oksit ve sülfat emisyonlarının denize ve kıyı şeridine zarar verdiği, deniz tabanını tahrip ettiği ve geniş alanların çölleşmesine yol açtığı belirtiliyor. Uzmanlar, fosfojipsin radyum içerdiğini ve radon gazına dönüşerek kanser riskini artırdığını vurguluyor. Yerel doktorlar, kirliliğin hastalıkları tetiklediğini doğruluyor.
Şehirdeki durum halk tarafından “savaş alanına dönmüş bir şehir” olarak tanımlanıyor. Gabes halkı, tesisin yarattığı tehlikeler nedeniyle her gün sağlık sorunlarıyla boğuşuyor ve bölgeyi terk etme seçeneği ise oldukça kısıtlı. Çevre aktivisti Kbibieh:
“Her bir ton fosfat, bir can kaybına neden oluyor. Ama topraklarımızı terk etmeyeceğiz. Gabes, tekrar nefes alabilene kadar mücadele sürecek” ifadelerine yer verdi.
Kaynak: Reuters