Etiyopya’nın kuzeyindeki Tigray bölgesinde beş yıl önce bugün başlayan savaş, ülkenin modern tarihindeki en yıkıcı çatışmalardan biri olarak hatırlanıyor. 3 Kasım 2020 gecesi patlak veren Tigray Savaşı, sadece Etiyopya’nın iç siyasetini değil, tüm Doğu Afrika’nın dengelerini sarsmıştı.
Tigray’daki çatışmaların kökeni, 2018’de Abiy Ahmed’in başbakan olmasının ardından ülkedeki siyasi dengelerin değişmesiyle başladı. Yıllarca federal hükümette baskın bir rol oynayan Tigray Halk Kurtuluş Cephesi (TPLF), Abiy Ahmed’in iktidarıyla birlikte merkezden uzaklaştırıldı.
2020’de hükümetin koronavirüs salgını gerekçesiyle seçimleri ertelemesi, ancak Tigray yönetiminin buna rağmen kendi bölgesel seçimlerini yapması, krizi doruğa taşıdı. Aynı yıl ekim ayında federal hükümetin bölgeye yönelik bütçe kesintisi uygulamasıyla gerilim daha da derinleşti.
3 KASIM 2020: SAVAŞIN FİTİLİ ATEŞLENDİ
3 Kasım gecesi, TPLF’ye bağlı güçlerin Etiyopya ordusunun Kuzey Komutanlığı’na bağlı askeri üsleri hedef alan saldırılar gerçekleştirdiği bildirildi. TPLF, bu saldırıların “önleyici bir savunma hamlesi” olduğunu savunurken; federal hükümet, eylemi “vatana ihanet” olarak niteledi.
Bunun üzerine Başbakan Abiy Ahmed ertesi gün “hukukun yeniden tesisi” gerekçesiyle kapsamlı bir askeri operasyon başlattı. Tigray bölgesine yönelik hava saldırıları düzenlendi, internet ve iletişim hatları kesildi, olağanüstü hâl ilan edildi.
ON BİNLERCE KİŞİ ÖLDÜ, MİLYONLARCASI YERİNDEN EDİLDİ
Savaşın ilk aylarında Etiyopya ordusu ve müttefiki Eritre güçleri Tigray’ın başkenti Mekelle’yi ele geçirdi. Ancak çatışmalar, 2021’de Tigray güçlerinin yeniden toparlanmasıyla başka bölgelere sıçradı.
Birleşmiş Milletler’e göre, savaş süresince yüz binden fazla kişi hayatını kaybetti, milyonlarca insan yerinden edildi ve bölge açlık tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.
Raporlara göre Tigray halkına karşı etnik temizlik hareketleri yapıldı: toplu infazlar, cinsel şiddet vakaları ve sivillere yönelik saldırılar, Tigray’da derin izler bıraktı.
Tigray halkı, yıllarca süren çatışmalar ve insani krizler nedeniyle büyük bir yıkım yaşadı. Savaş sırasında binlerce kişi hayatını kaybetti, milyonlarca insan yerinden edildi. Bölge uzun süre insani yardımlardan mahrum bırakıldı; açlık, hastalık ve altyapı çöküşü gündelik yaşamın bir parçası haline geldi. Elektrik, iletişim ve sağlık hizmetlerinin kesilmesi, sivillerin en temel ihtiyaçlara bile erişimini imkânsız kıldı.
2022 BARIŞ ANLAŞMASI DA TAM BARIŞI SAĞLAYAMADI
Kasım 2022’de Güney Afrika’nın Pretoria kentinde imzalanan barış anlaşması, Tigray Savaşı’nın resmî olarak sonunu ilan etti.
Anlaşma uyarınca TPLF silahsızlanmayı kabul etti, federal hükümet ise insani yardımların yeniden başlamasına izin verdi.
Ancak izleyen yıllarda anlaşmanın birçok maddesi ya gecikti ya da tam olarak uygulanamadı.
İnsani yardımların erişimi hâlâ sınırlı; özellikle uzak bölgelerde temel sağlık ve gıda hizmetleri yetersiz. Savaş sırasında tahrip edilen altyapının onarımı yavaş ilerliyor.
SAVAŞ BİTSE DE YIKIM BİTMEDİ
3 Kasım 2025 itibarıyla, Tigray bölgesinde çatışmaların büyük kısmı durdu ancak kalıcı barış hâlâ kırılgan. Tigray’ın yeniden inşası için uluslararası yardım çağrıları sürüyor. Federal hükümetle TPLF arasında zaman zaman yaşanan siyasi gerilimler, savaşın izlerinin henüz silinmediğini gösteriyor.
Birçok Tigraylı için bu tarih, kaybedilen yakınlarını anma ve barışın kalıcılığı için dua etme günü. Mekelle’deki bazı mahallelerde ise bugün sessiz anma törenleri düzenlendi.
Tigraylı bir sivil toplum temsilcisi, yerel basına yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Evlerimizi yeniden inşa edebiliriz ama kayıplarımızı geri getiremeyiz. 3 Kasım bizim için sadece savaşın başladığı gün değil, sessizliğin ve yası öğrenmek zorunda kaldığımız gün.”
BEŞ YIL SONRA
Tigray Savaşı, Etiyopya’nın federal yapısındaki kırılganlıkları bir kez daha gözler önüne serdi.
Beşinci yıl dönümünde uzmanlar, Addis Ababa yönetiminin kalıcı barış ve hesap verebilirlik konusunda daha fazla adım atması gerektiğini vurguluyor.
Doğu Afrika’da barışın geleceği ise, Tigray’daki yaraların ne kadar hızlı ve adil biçimde sarılacağına bağlı.