8 Kasım’da Sudan Silahlı Kuvvetleri’ne (SAF) bağlı bir grup asker, Kordofan’da düşürdükleri bir savaş İHA’sının enkazı etrafında kutlama yaptı. İnsansız hava aracının, SAF’a karşı savaşan Hızlı Destek Kuvvetleri’ne (HDK) ait olduğu tahmin ediliyordu.
Uçağın görünümü, Çin yapımı CH-95 tasarımını andırıyordu. HDK, son aylarda güdümlü bombalar taşıyan bu orta–uzun menzilli keşif İHA’larını kullanarak sahada önemli üstünlük sağlamış, Ekim sonunda Darfur’daki El Faşir kentini 18 aylık kuşatmanın ardından ele geçirmişti.
Bu düşürülen araç, HDK’ye ait üçüncü CH-95 veya CH-92 tipi İHA olarak kayıtlara geçti. Afrika Intelligence tarafından incelenen görüntüler, bu İHA’ların Sırbistan’da üretilmiş olabileceğine işaret eden unsurlar içeriyor.
SIRBİSTAN BAĞLANTISI
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić, 2020’den bu yana Sırp ordusunun Çinli CASC tarafından üretilen CH-92 ve CH-95 modellerini tedarik ettiğini açıklamıştı.
Açık kaynaklardan elde edilen ipuçları, enkazlardaki alfa-numerik kodların Sırp ordusunun kullandığı formatlara benzediğini gösteriyor. Bu kodlar, Sırbistan’ın devlet şirketi Yugoimport-SDPR tarafından ithal edilen mühimmatların kullanılmasıyla birleştiğinde, araçların yalnızca Çin menşeli olamayacağını ortaya koyuyor.
Kordofan’da düşürülen İHA’nın parça numarası “J/DF24-23-01-042A”, montaj noktası boyutu, üretim tarihi ve parti numarası gibi bilgileri içeriyor. Üç İHA’nın da 2023 üretimi olduğu tespit edildi; bu da onların 2024 yılında üretilen Ürdün yapımı Shaheen modelleri olma ihtimalini ortadan kaldırıyor.
Sudan askeri istihbaratına yakın bir platform olan “Sudanese Military Capabilities” da geçen ay HDK’nin Shaheen kullandığı iddialarını reddetmiş, düşürülen İHA’larda yalnızca Asya’daki bazı ülkeler ile Sırbistan’ın üretebildiği Satcom uydu bağlantısı bulunduğunu belirtmişti.
LAZER GÜDÜMLÜ BOMBALAR
Ekim ayında incelenen başka bir İHA enkazında FT-8C ve FT-8D tipi lazer güdümlü bombalar görüldü. Sırbistan’ın bu mühimmatları Çin’den 2020 yılında tedarik ettiği biliniyor. Yugoimport-SDPR’nin 2024 kataloğunda da FT-8C mühimmatının yer aldığı görülüyor.
Bu mühimmatların HDK tarafından El Faşir kuşatması sırasında kullanıldığı, sahadan gelen çeşitli görüntülerle doğrulanmış durumda.
AVRUPA YAPIMI PARÇALAR
2024 Aralık ayında Nyala yakınlarında düşen üçüncü İHA’nın görüntülerinde, Çek üreticisi Woodcomp tarafından üretilmiş pervaneler dikkat çekti. Bu, aracın Çin dışında bir ülkede monte edilmiş veya modifiye edilmiş olabileceğini düşündürüyor. Çinli savunma şirketleri normalde Avrupa’dan parça tedarik etmiyor.
Sırbistan hükümeti, 2020’de Çin’den İHA aldıktan sonra ülke içinde insansız hava aracı üretmeyi hedeflediğini açıklamıştı. Ancak CH-92 ve CH-95 modelleri Yugoimport kataloglarında görünmüyor. Bu nedenle üretimi yapan şirket belirsizliğini koruyor.
İHA’LARIN SUDAN’A NASIL GİTTİĞİ BELİRSİZ
İHA’ların Sudan’a nasıl ulaştığı hâlâ belirsiz. BM raporları ve sızıntılar, tedarik zincirini kesin biçimde ortaya koymaya yetmiyor. Ancak daha önceki incelemeler, HDK’nin Sırbistan yapımı mühimmat ve BAE üretimi zırhlı araçlar kullandığını göstermişti.
Uluslararası basında yer alan açık kaynaklı lojistik analizlere göre, İHA’ların Birleşik Arap Emirlikleri üzerinden, ardından da Libya veya Kenya’ya, oradan Sudan’a taşınmış olabileceği ihtimali baskın. BAE, HDK’ye destek vermekle sık sık suçlansa da bu iddiaları reddediyor.
Sırbistan ile BAE arasındaki siyasi ve askeri yakınlık da bu rotayı güçlendiriyor. Sırbistan, Sudan hükümetinin BAE’yi “soykırıma ortaklıkla” suçladığı davada Lahey’de Abu Dabi’yi savunmuştu.
SIRP SİLAHLARI SUDAN’DA ZATEN YAYGINDI
Sudan ile Sırbistan arasındaki ilişkiler gergin. Hartum yönetimi, kısa süre önce Kosova’nın bağımsızlığını tanımıştı. Yugoimport’un ise Sudan ordusuyla yıllara dayanan ticari anlaşmazlıkları bulunuyor.
HDK’nin 2019’daki bir kararla silah tedarikinde daha bağımsız hale gelmesi ve 2021’de Sudan askeri sanayisinin %30’unun HDK’ye verilmesi, grubun tedarik listelerine erişimini kolaylaştırdı.
Araştırma sitesi Bellingcat, 2019’da hem HDK hem de SAF’ın elinde Sırbistan menşeli hafif silahlar bulunduğunu tespit etmişti.
Güncel görüntüler, SAF askerlerinin Sırp Zastava Arms üretimi M05 E1 tüfeklerini kullandığını; HDK’nin ise aynı model silahları 2024’te kullandığını gösteriyor. Ayrıca Strela-2M hava savunma sistemleri ve 120 mm M74 havanları gibi Sovyet tasarımı, Yugoimport tarafından pazarlanan silahların HDK’nin envanterinde olduğu biliniyor.
Kaynak: Africa Intelligence