Uganda’nın kuzeybatısında yer alan Mount Kei Merkez Ormanı, bir zamanlar shea fındığı ağaçlarıyla dolu bir bölgeydi. Ancak bugün, bu ağaçlar bilinçsizce kesilmekte ve ormanlar tahrip edilmekte.
Bu bilinçsiz girişim, kozmetik ve mutfak için kullanılabilen shea ağaçlarından aynı zamanda kömür elde etmek için yapılıyor. Shea ağaçlarının kömür üretimi için kesilmesi, bu değerli doğal kaynağın hızla tükenmesine ve bölgedeki biyolojik çeşitliliğin yok olmasına neden oluyor.
KÖMÜR TALEBİ VE BİLİNÇSİZ AĞAÇ KESİMİ
Shea ağacının kesilmesinin en büyük sebeplerinden biri, bu ağaçların kömür üretiminde kullanılmasıdır. Shea kömürü, diğer kömürlere göre daha uzun süre yanma özelliğine sahip ve bu nedenle bu kömüre karşı talep artıyor. Ancak bu talep, shea ağaçlarının sayısını hızla azaltmakta. Uganda’da her yıl yaklaşık 100 bin hektar orman kayboluyor ve bunun büyük bir kısmı shea ağaçlarından oluşuyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VERİMLİLİĞİ AZALTIYOR
Shea ağaçlarının kesilmesinin yanı sıra, iklim değişikliği de bu ağaçların verimini olumsuz etkiliyor. Uzun süren kuraklıklar ve düzensiz yağışlar, shea ağaçlarının doğal döngülerini bozuyor.
Bir zamanlar Aralık ayında çiçek açan ve Nisan ayında meyve veren shea ağaçları, artık bu döngüyü kaybetmiş durumda. Bu durum, shea ağaçlarının verimliliğini düşürmekte ve yerel halkın bu ağaçları kesmesine daha fazla sebep olmaktadır.
EKONOMİK ZORLUKLAR
Shea fındığı, geleneksel olarak bölgedeki kadınlar tarafından toplanıp işlenerek hem kozmetik hem de gıda maddesi olarak kullanılmaktadır. Ancak, shea ağaçlarının azalması, üreticiler için büyük ekonomik kayıplara yol açıyor.
Eskiden haftada beş bidon shea yağı üreten yerel üreticiler, bugün ancak iki bidon üretebiliyor. Bu durum, özellikle bölgedeki kadınları doğrudan etkiliyor ve geçimlerini zorlaştırıyor.
BİR DİĞER TEHDİT UNSURU: KENTLEŞME
Hızla artan kentleşme de shea ağaçlarının yok olmasına yol açıyor. Eskiden bu ağaçların bulunduğu alanlarda şimdi yeni hastaneler, okullar ve diğer altyapı projeleri inşa ediliyor.
Bu değişim, shea ağaçlarının hızla kesilmesine ve doğal yaşam alanlarının tahrip olmasına sebep oluyor. Yerel halk, kısa vadede gelir sağlamak amacıyla bu ağaçları kesmeye devam ediyor ve bu durum, uzun vadede büyük bir çevresel yıkıma neden oluyor.
HÜKÜMETİN ALDIĞI ÖNLEMLER
Uganda hükümeti, 2023 yılında shea ağaçlarının kesilmesini yasakladı ancak yasağın uygulanmasında sıkıntılar yaşanıyor. Uzmanlar, kömür talebini azaltmak için şehirlerde alternatif enerji kaynaklarının sağlanması gerektiğini belirtiyor. Ayrıca, yerel halk ve çevre örgütleri, genç shea ağaçlarının dikilmesi ve mevcut ağaçların korunması için çeşitli projeler yürütüyor. Yeniden dikim ve aşılama teknikleri sayesinde, ağaçlar daha hızlı meyve vermeye başlıyor ve verimlilik artıyor.
Shea ağaçlarının korunması, sadece çevresel bir sorumluluk değil, aynı zamanda ekonomik sürdürülebilirlik için de büyük bir öneme sahip. Yerel halkın, bu ağaçlara değer vermesi gerektiği sık sık vurgulanıyor. Shea ağaçlarının yok olmasının sadece ekosistem üzerinde değil, aynı zamanda insanların yaşam biçimleri üzerinde de yıkıcı etkileri olacaktır. Bu yüzden, shea ağaçlarını korumak için yerel yönetimlerin, sivil toplum kuruluşlarının ve küresel bir dayanışmanın çabaları büyük önem taşımakta.
KÜRESEL FARKINDALIK
Uganda’daki shea ağaçları, dünya çapında kozmetik sektörüne katkı sağlayan ve yerel halk için önemli bir gelir kaynağı olan değerli doğal kaynaklardır. Ancak yanlış kesim ve çevresel etkiler, bu zenginliğin hızla tükenmesine yol açmaktadır. Bu nedenle, shea ağaçlarının korunması için ulusal ve uluslararası düzeyde ortak bir çaba gerekmekte. Gelecek nesillerin bu ağaçlarla tanışabilmesi için, bugün atılacak adımlar büyük önem taşımaktadır.
Kaynak: BBC