Güney Afrikalı aileler, eski Cumhurbaşkanı Jacob Zuma’nın kızı tarafından kandırıldıkları öne sürülen ve Rusya adına savaşa sürüklenen erkeklerin hayatlarından endişe ediyor. Aileler, sevdiklerinin hâlâ Ukrayna’daki savaşta mahsur kaldığını düşünüyor. Mary, oğlundan en son 27 Ağustos’ta haber aldı. O gün, oğlunun kendisine Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşta cephe hattına gönderilmekten korktuğunu söylediğini aktarıyor. O günden bu yana Mary endişe içinde yaşıyor, “Gerçekten çok hastayım.” diyor sesi yorgunlukla titreyerek.
“Anksiyete atakları geçiriyorum. Sürekli hastaneye girip çıkıyorum. Çarpıntılarım var. Baş ağrılarım oluyor, başım sürekli dönüyor. Bu benim için hiç kolay değil.”
Mary’nin oğlu, iddialara göre eski Cumhurbaşkanı Jacob Zuma’nın kızı Duduzile Zuma-Sambudla tarafından kandırılarak Rusya için savaşmaya götürülen 17 Güney Afrikalı ve iki Botsvanalı erkekten oluşan grubun içindeydi. Bu iddia, açılan çok sayıda dava dosyasında yer alıyor. Zuma-Sambudla’nın rolüne ilişkin iddialar, Güney Afrika hükümetinin geçen ay Ukrayna’da mahsur kalan vatandaşlarına yardım etmeye çalıştığını açıklamasının ardından medyada gündeme gelmeye başladı.
22 Kasım’da ise sarsıcı bir gelişme yaşandı. Zuma’nın bir diğer kızı Nkosazana Zuma-Mncube, polise başvurarak üvey kız kardeşi Zuma-Sambudla ile iki kişinin erkekleri “aldatıcı yöntemlerle” işe aldığını ileri sürdü. Bu suçlama Güney Afrika’da büyük yankı uyandırdı. Skandal, ülkede özellikle gençler arasında yaşanan ağır ekonomik sıkıntıları da yeniden gündeme taşıdı. Ülkede 35 yaş altındaki gençlerin yüzde 40’ından fazlası ne çalışıyor ne de eğitim görüyor.
Söz konusu erkeklerin, aslında katılmayı kabul etmedikleri bir savaşın içinde kaldıkları düşünülüyor. Binlerce kilometre uzaktaki aileleri ise hayatlarından endişe ediyor. Kimliğinin gizli tutulmasını isteyen Mary, kendisinin ve oğlunun Zuma-Sambudla ile, oğlunun henüz çocuk olduğu yıllarda bir akraba aracılığıyla tanıştırıldığını anlattı. Mary’ye göre Zuma-Sambudla, haziran ayında aileyle temasa geçerek Rusya’da “heyecan verici bir fırsat” sundu.
İddialara göre bazı erkeklere, Jacob Zuma’nın liderliğini yaptığı uMkhonto we Sizwe (MK) Partisi için koruma görevlisi olarak eğitilecekleri söylendi. Bazılarına ise kişisel gelişim programına katılacakları, ardından Rusya’da üniversite eğitimi alabilecekleri ve hatta Rus vatandaşlığına başvurabilecekleri vaat edildi. Mary ve oğlu başlangıçta temkinliydi. Ancak sonunda teklifi kabul ettiler. Mary:
“Eğitim alacakları okul için sözleşme istedim. Ama her şey çok aceleye getirildi. ‘Gitmeleri gerekiyor, hemen gitmeleri lazım’ denildi.”
DUDUZİLE ZUMA-SAMBUDLA KİM?
43 yaşındaki Duduzile Zuma-Sambudla, uzun süredir babasının en ateşli savunucularından biri olarak biliniyor. Jacob Zuma’nın en az 20 çocuğu bulunuyor. 2009-2018 yılları arasında cumhurbaşkanlığı yapan Zuma, hâlâ ülkede önemli bir siyasi etkiye sahip. Zuma, Aralık 2023’te MK Partisi’ni kurdu. Parti, geçen yıl mayıs ayında yapılan genel seçimlerde oyların yüzde 14,6’sını aldı.
Zuma’nın geçmişte üyesi olduğu Afrika Ulusal Kongresi (ANC), Sovyetler Birliği’nin apartheid rejimine karşı verdiği destek nedeniyle Rusya ile tarihsel olarak yakın ilişkiler kurmuştu. Beyaz azınlık yönetiminin sona ermesinden sonra Zuma, Güney Afrika’nın ABD ile sık sık karşı karşıya gelen Rusya, Venezuela ve İran gibi ülkelerle yakın ilişkilerini sürdürmesini savundu. Zuma’nın liderliğinde Güney Afrika, 2010 yılında Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in kurduğu BRICS grubuna katıldı.
Zuma-Sambudla da Rusya’ya verdiği desteği sık sık dile getirdi. Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik tam kapsamlı işgalinin başladığı gün olan 22 Şubat 2022’de X platformunda şu paylaşımı yaptı:
“İkinizi de YÜKSEK SESLE ve HİÇBİR ÖZÜR DİLEMEDEN seviyoruz… O halde buna içelim.”
Paylaşımda, Jacob Zuma ile Vladimir Putin’in kadeh kaldırdığı bir fotoğraf yer aldı. Zuma-Sambudla, 2021’de babasının mahkeme kararına uymadığı gerekçesiyle hapse atılmasının ardından patlak veren ve can kayıplarına yol açan isyanlarla bağlantılı olarak, X paylaşımları nedeniyle “terörizm” ve “şiddete teşvik” suçlamalarıyla yargılanıyor. Suçlamaları reddediyor.
MADURLAR ÜLKEYE DÖNMEK İÇİN YARDIM İSTİYOR
Mary’ye göre oğlu, grubun geri kalanıyla 8 Temmuz’da Johannesburg yakınlarındaki OR Tambo Uluslararası Havalimanı’nda buluştu. Grup, Dubai aktarmalı olarak Moskova’ya uçtu. Temmuz ve ağustos aylarına ait “JHB-Russia Team” ve “MK/Russia Mission” adlı WhatsApp gruplarına ait ekran görüntüleri Guardian ile paylaşıldı. Bu görüntüler, Güney Afrika’daki koalisyon hükümetinin ikinci büyük partisi olan Demokratik İttifak’ın savunma sözcüsü Chris Hattingh tarafından iletildi.
Hattingh, aynı zamanda Zuma-Sambudla hakkında suç duyurusunda bulunan bir milletvekili. Mesajları, erkeklerin yakınlarından aldığını söyledi. Yazışmalar, Mary’nin anlattıklarını doğruluyor. Grup üyelerinden biri, Guardian’a yaptığı kısa açıklamada, kendisinin ve sayısı belirtilmeyen bazı kişilerin hâlen Ukrayna’nın doğusunda olduğunu doğruladı. Ancak ayrıntı vermedi. Bir diğer kişi ise Ukrayna’da olduğunu ve “iyi olduğunu” söyledi, fakat başka soruları yanıtlamadı.
13 Ağustos’ta grup üyeleri, Zuma-Sambudla ile kendilerini işe almakla suçlanan Siphokazi Xuma ve Blessing Khoza’dan açıklama talep etmeye başladı. Erkekler, gruplarının bölündüğünü söylüyordu. İçlerinden biri şu mesajı paylaştı:
“Bay Khoza, insanları ve liderliği yanıltmayı bırakın. Biz Wagner grubuyla birlikteyiz. Ukrayna’dayız, Donetsk Cumhuriyeti’ndeyiz. Rusya’da değiliz.”
27 Ağustos’ta Mary’nin oğlu annesini arayarak, anlamadığı Rusça bir sözleşmeyi imzalamaya zorlandığını söyledi. Guardian, Güney Afrikalı ve Botsvanalı gruptan başka bir kişiye ait olduğu anlaşılan ve 95482 numaralı askeri birlikle yapılan sözleşmeyi gördü.
95482 birliği, savaşın başından bu yana özellikle Ukrayna’nın doğusunda çatışmalara katıldı. Birlik içinde disiplin sorunları, iç çekişmeler ve zorbalık yaşandığına dair çok sayıda iddia bulunuyor. Sosyal medya paylaşımları ve ailelerin mesajları, birliğin ciddi kayıplar verdiğini ve çok sayıda askerin kayıp olduğunu gösteriyor.
6 Kasım’da Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa’nın ofisi, erkeklerden yardım çağrıları aldıklarını ve onları ülkeye geri getirmek için çalıştıklarını açıkladı. Açıklamada, hükümet izni olmadan yabancı ordular için asker toplamanın veya bu faaliyetlere yardım etmenin Güney Afrika’da yasa dışı olduğu hatırlatıldı.
Ramaphosa ile Jacob Zuma uzun süredir siyasi rakip. Ramaphosa, 2018’de Zuma’nın görevden alınmasına öncülük etmişti. Zuma ise ANC içinde Ramaphosa’yı devirmeyi başaramayınca MK Partisi’ni kurdu. Başlangıçta grupta 20 Güney Afrikalı bulunuyordu. Bunlardan üçü ülkeye dönmeyi başardı. 16 Kasım’da Zuma-Sambudla, geride kalan erkeklerin bazı aileleriyle bir telefon görüşmesi yaptı. Ancak çocuklarının nerede olduğuna dair sorulara yanıt vermedi.
22 Kasım’da Zuma-Mncube, polise verdiği dilekçede, üvey kız kardeşi Zuma-Sambudla ile Xuma ve Khoza’nın (sekizi kendi ailesinden olmak üzere) Güney Afrikalı erkekleri “yalan vaatlerle” kandırarak “Rus paralı asker grubuna teslim ettiğini” öne sürdü.
Bunun ardından Zuma-Sambudla, kendisinin de Khoza tarafından kandırıldığını savunduğu bir yeminli ifade sundu. İfadede, meşru olduğunu sandığı bir paramiliter eğitim programı için işe alım yaptığını ve bu programa kendisinin de katıldığını belirtti.
“Hiçbir koşulda kendi ailemi ya da başka birini bilerek tehlikeye atmam,” dedi.
Bu açıklaman consider yerel basında yayımlandıktan sonra MK Partisi milletvekilliğinden istifa etti. Rus telefon numarası kullandığı belirtilen Khoza, yorum taleplerine yanıt vermedi. Xuma’ya da ulaşılamadı.
HÜKÜMET ÇABALARIN SÜRDÜĞÜNÜ BELİRTTİ
Cumhurbaşkanı Ramaphosa’nın sözcüsü Vincent Magwenya, Güney Afrikalı erkekleri güvenli şekilde ülkeye getirme çabalarına dair “yeni bir gelişme olmadığını” söyledi. Botsvana Dışişleri Bakanlığı’ndan bir yetkili de yorum taleplerine yanıt vermedi. Rusya’nın Güney Afrika Büyükelçiliği ise açıklama yapmadı.
Ukrayna Dışişleri Bakanı, geçen ay yaptığı açıklamada, üç düzineden fazla Afrika ülkesinden bin 400’ü aşkın kişinin Rusya saflarında savaştığını söyledi ve ülkeleri vatandaşlarını bu tür işe alımlara karşı uyarmaya çağırdı.
1 Aralık’ta ise ayrı bir dosyada, aralarında ulusal bir radyo DJ’inin de bulunduğu beş Güney Afrikalı, Rusya adına savaşmak ve asker toplamakla ilgili suçlamalarla mahkemeye çıktı. Bu sırada Mary, oğlunun akıbeti konusunda hâlâ büyük bir endişe içinde. Aynı zamanda, Zuma-Sambudla’nın iddia edilen rolüne öfkeli ve şaşkın.
“Duduzile’in bir çocuğu alıp bunu yapması… Bence bu açıkça kötülük. Mesajlarda sürekli savaşa gitmeyeceklerini söylüyor, sonra onları böyle yüzüstü bırakıyor. İnsan bunu nasıl yapar?”
Kaynak: The Guardian