Ruanda, HIV virüsü taşımayan kişiler için geliştirilen önleyici ilaç olan enjeksiyon şeklindeki PrEP’i (ön maruziyet profilaksisi) bu yıl ocak ayında kullanıma sunmuştu. Sağlık yetkilileri, yedi ay sonra programın ilerlediğini ancak şu anda yalnızca başkent Kigali’deki iki sağlık merkezinde uygulanabildiğini bildirdi.
Ülkede HIV’e karşı temel koruma yöntemi hâlen ücretsiz olarak tüm kamu sağlık kuruluşlarında sunulan ve düzenli kullanım için danışmanlık desteğiyle verilen hap formundaki PrEP. Ocak ayında uygulamaya giren ve iki ayda bir yapılan “kabotegravir” isimli enjeksiyon ise şimdilik yalnızca Kicukiro Bölgesi’ndeki Busanza ve Gikondo sağlık merkezlerinde bulunuyor.
Ruanda Biyomedikal Merkezi’nden Dr. Zephanie Nzeyimana, pilot uygulamanın bir yıl süreceğini, bu süreçte kullanım oranı, ilaca uyum ve yan etkilerin izleneceğini söyledi. Bugüne kadar 90 kişinin enjeksiyon aldığı ve çoğunun iki ayda bir iğne olmayı, her gün hap almaya göre daha kolay bulduğu ifade edildi. Program, HIV riski yüksek gruplara odaklanıyor.
ENJEKSİYON, YÖNETİMİ DAHA KOLAY BİR ALTERNATİF
Haziran ayı itibarıyla ülkede 15.525 kişi hap formundaki PrEP’i kullanıyor. Ancak farkındalık eksikliği, damgalanma ve sağlık hizmetlerine düzensiz erişim gibi nedenlerle kullanımın tutarlı olmadığı belirtiliyor. Enjeksiyon yöntemi, bu engelleri aşmak için daha gizli ve yönetimi kolay bir alternatif olarak sunuluyor.
Yan etkiler konusunda ise dünya genelinde ateş, baş ağrısı ve ishal gibi şikâyetler bildirilse de Ruanda’da en sık görülen etki, enjeksiyon yerinde üç güne kadar sürebilen ağrı oldu. Sadece bir kişi bu nedenle enjeksiyonu bırakırken, birkaç kişi hap formuna geri döndü.
Sağlık Bakanlığı, önümüzdeki bir ila üç ay içinde uygulamayı daha fazla sağlık merkezine yaymayı planlıyor. Ancak gençler arasında damgalanma ve yanlış bilgilendirme hâlâ önemli bir engel olarak görülüyor.
Ruanda Biyomedikal Merkezi’nin 2019’daki araştırmasına göre ülkede her yıl yaklaşık 5.400 yeni HIV vakası tespit ediliyor ve yetişkinlerde HIV oranı yüzde 3 seviyesinde. Son 15 yılda HIV vakalarında yüzde 76 düşüş sağlanırken, Ruanda, UNAIDS’in 95-95-95 hedeflerini şimdiden yakalamış durumda.