Mozambik’teki doğal gaz projesi bu hafta yeniden gündeme geldi. Ancak bu kez yatırımcı ilgisi nedeniyle değil, projenin ilk aşamalarında yaşanan insan hakları ihlallerine yönelik resmi soruşturmalar nedeniyle dikkatleri çekiyor. Mozambik hükümeti, uluslararası paydaşlar arasında güveni yeniden inşa etmeye çalışırken, bu soruşturmaların güvenilirliği, ülkenin enerji alanındaki geleceğini şekillendirmede kritik bir rol oynayacak.
SORUŞTURMALAR HESAP VEREBİLİRLİĞE DOĞRU BİR ADIM
4 Mart 2025 tarihinde Mozambik Başsavcılığı, Cabo Delgado bölgesinde 2021 yılında doğal gaz projesinin erken aşamalarında savunma ve güvenlik güçlerinin karıştığı olaylara ilişkin resmi bir ceza soruşturması başlattı. Bu gelişme, sivil toplum ve uluslararası gözlemciler tarafından yakından takip ediliyor. Fransız enerji devi TotalEnergies, 2024 yılının sonlarında Mozambik yetkililerinden bağımsız bir soruşturma başlatmalarını talep etmişti. Şirket, 26 Mart’ta yaptığı basın açıklamasıyla başsavcılığın bu kararını memnuniyetle karşıladığını ve ulusal süreçlere tam destek vereceğini belirtti. Yargı sürecinin yanı sıra, Mozambik Ulusal İnsan Hakları Komisyonu (CNDH) da bağımsız bir inceleme başlattı. Komisyon, süreci yakından takip edeceğini ve dengesiz bir sonuçtan kaçınmak için titiz bir değerlendirme yapacağını açıkladı.Yargı ve kurumsal incelemenin bir arada yürütülmesi, Mozambik’e yönetişim konusunda olgunluk sergileme fırsatı sunabilir. Aynı zamanda, TotalEnergies için de projenin güvenli bir şekilde yeniden başlatılmasına zemin hazırlayan stratejik bir adım olabilir.
İLERLEME VE TEDBİRLİLİK
Mozambik’te başlatılan resmi soruşturmalar uluslararası camiada temkinli bir iyimserlikle karşılandı. Bir yandan, kurumsal yanıtlılığın kamu denetimine daha fazla açık hale geldiğini gösterirken, diğer yandan projeye dahil olan tüm taraflar için riskleri de artırıyor. TotalEnergies’in basın açıklaması özenle hazırlanmış bir dil kullansa da, soruşturmaların önemini kabul etti ve ulusal kurumların sürece dahil olmasının kritik olduğunu vurguladı. Bu yaklaşım, şirketin Mozambik egemenliğine saygı duyduğunu gösterirken, uzun vadeli iş birliği ve hukukun üstünlüğüne bağlılığını da pekistiriyor.
Ayrıca bu tutum, finansal ortaklar ve uluslararası destekçiler için de projeye dahil olma alanı yaratıyor. Özellikle ABD Eximbank’ın projeye 4.7 milyar dolar finansman sağlama kararı, Mozambik’in yönelimine duyulan güvenin bir işareti olarak görülüyor. Bu destek, projenin bir sonraki aşamasını hızlandırabilir ve diğer yatırımcıların da projeye katılmasını teşvik edebilir.
GELECEKTEKİ ENERJİ YATIRIMLARI İÇİN SONUÇLAR
Enerji yatırımcıları Afrika’daki yeni pazarları değerlendirirken, Mozambik’teki resmi soruşturmalar önemli bir emsal teşkil edebilir. Genellikle kapalı ve dalgalı bir sektör olan enerji alanında, şeffaflık rekabet avantajı sağlayabilir. Eğer soruşturmalar güvenilir bir şekilde yürütülürse, bu süreç sadece Mozambik LNG projesi için değil, kıtanın enerji alanında sorumlu bir ihracatçı olarak konumlanması için de kritik bir an olabilir.Yatırımcılar, çok taraflı kurumlar ve sivil toplum, CNDH’nin soruşturma sonuçlarını tam şeffaflıkla yayınlamasını bekliyor. Elde edilecek sonuçlar ve soruşturma süreci, Mozambik’in hukukun üstünlüğü, kurumsal dayanıklılığı ve yeni yönetiminin kurumsal yönetişimi konusundaki taahhütleri hakkında kritik sinyaller verecek.
Durum yakından takip edilmeye devam edecek. Ancak mevcut gelişmelere bakıldığında, şeffaflık ve uzun vadeli vizyonun Mozambik’in yeni liderliği altında yavaş yavaş norm haline gelebileceği görülüyor.