Kenya’nın başkenti Nairobi’de 25 Haziran 2024’te hükümetin vergi düzenlemelerine karşı düzenlenen protestolarda, parlamento önünde göstericileri öldüren güvenlik güçleri BBC’nin araştırmasıyla ortaya çıkarıldı.
BBC Africa Eye ekibi, olay günü çekilen 5 binden fazla fotoğraf ve videoyu analiz ederek, hayatını kaybeden göstericilerin silahsız olduğunu ve tehdit oluşturmadıklarını belirledi. Yapılan 3D modelleme çalışmalarıyla, ölümcül atışların bir polis memuru ve bir askere ait silahlardan geldiği tespit edildi.
Kenya Anayasası barışçıl protesto hakkını güvence altına almasına rağmen, yaşanan ölümler ülkede büyük bir infiale yol açtı. Olayların ardından parlamentonun, Kenya Bağımsız Polis Gözetim Otoritesi’ne (IPOA) soruşturma açılması talimatı verdiği ancak bugüne kadar herhangi bir raporun yayımlanmadığı ve sorumluların yargı önüne çıkarılmadığı bildirildi.
Protestolar, hükümetin ek vergi paketine karşı halkın büyük tepkisini çekmişti. Özellikle sosyal medya üzerinden örgütlenen ve “Z Kuşağı” olarak anılan gençler, sabah saatlerinden itibaren Nairobi sokaklarını doldurdu. Olaylar sırasında müzik eşliğinde başlayan barışçıl gösteriler, öğle saatlerinde polisin yoğun müdahalesiyle şiddetlendi.
Saat 14:00 itibarıyla göstericiler parlamento binasına yaklaşırken, içeride 2024 Mali Yasa Tasarısı 195 evet oyuyla kabul edildi. Bu gelişmenin ardından kalabalık barikatları aşarak parlamentoya yöneldi. Kısa süreli bir girişimin ardından güvenlik güçleri müdahale ederek göstericileri uzaklaştırdı.
BBC’nin analizine göre, bir sivil polis memuru göstericilere “Öldürün!” anlamına gelen “uaa!” diye bağırdıktan sonra, polislerden biri diz çökerek ateş açtı. Olay yerindeki görüntüler, iki göstericinin – 39 yaşındaki yazılım mühendisi David Chege ve 25 yaşındaki kasap Ericsson Mutisya’nın – olay yerinde öldüğünü gösteriyor.
BBC, ateş açan polis memurunun kimliğini tespit ederken, talimat veren sivil polis memurunun adının John Kaboi olduğunu belirledi. Kaboi’nin Nairobi Merkez Polis Karakolu’nda görev yaptığı iddia ediliyor. Kenya Polisi ise kendi personelini soruşturamayacağını, bu görevin IPOA’ya ait olduğunu açıkladı. Kaboi, BBC’nin iletişim taleplerine yanıt vermedi.
Aynı gün ilerleyen saatlerde, göstericiler bir kez daha parlamentoya girdi. Ancak müdahaleler sırasında 27 yaşındaki finans öğrencisi Eric Shieni de ensesinden vurularak hayatını kaybetti. BBC, Shieni’yi vuran askerin kimliğini görüntülerden teşhis etti, ancak ismini tespit edemedi.
Kenya Avukatlar Birliği Başkanı Faith Odhiambo, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Başından ateş etmek doğrudan öldürme kastını gösterir” diyerek güvenlik güçlerinin hukuk dışı hareket ettiğini vurguladı.
25 Haziran akşamı itibarıyla Kenya Ulusal İnsan Hakları Komisyonu’na göre ülke genelinde protestolar sırasında 39 kişi hayatını kaybetti, 361 kişi yaralandı. Kenya Cumhurbaşkanı William Ruto, olayların ardından yaptığı açıklamada, güvenlik güçlerini “ülkenin egemenliğini savundukları” için övdü ve protestoların “örgütlü suçlular tarafından ele geçirildiğini” ileri sürdü. Ancak gelen yoğun tepkiler üzerine ertesi gün Mali Yasa Tasarısı’nı geri çektiğini duyurdu.
Olayların üzerinden aylar geçmesine rağmen, protestolarda hayatını kaybedenlerin ölümlerine ilişkin resmi bir soruşturma raporu yayımlanmadı ve sorumlular hakkında herhangi bir adli işlem başlatılmadı.