İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog, bugün başlayacak Afrika turu kapsamında Zambiya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ni (KDC) ziyaret edecek. Herzog’un ofisinden yapılan açıklamaya göre, iki gün sürecek resmi temaslar çerçevesinde Cumhurbaşkanı Herzog, kıtada tarım, teknoloji, sağlık, ticaret ve yatırım alanlarında iş birliğini derinleştirmeyi amaçlıyor. Herzog’un Zambiya ziyareti, bir İsrail cumhurbaşkanının bu ülkeye yaptığı ilk resmi ziyaret olma özelliği taşıyor.
52 YIL SONRA AÇILAN BÜYÜKELÇİLİK
Herzog, bugün başkent Lusaka’da Zambiya Cumhurbaşkanı Hakainde Hichilema ile bir araya gelecek. Görüşmede iki ülke arasında özellikle tarım, sağlık, eğitim, teknoloji ve ticaret alanlarında ortak projeler ele alınacak. Zambiya Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı’na göre ziyaret, Hichilema’nın 2023 yılındaki İsrail gezisinin karşılığı niteliğinde. Zambiya tarafı, bu temasların iki ülke ilişkilerini “yeni bir ortaklık düzeyine taşıyacağına” inanıyor.
Ziyaret, İsrail’in Ağustos 2025’te 52 yıl aradan sonra Lusaka’daki büyükelçiliğini yeniden açılmasının ardından gerçekleşiyor. Büyükelçiliğin yeniden faaliyete geçmesi, iki ülke ilişkilerinde diplomatik bir dönüm noktası olarak yorumlanıyor.
İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Saar, açılış töreninde yaptığı konuşmada, Zambiya’nın “İsrail’in Güney Afrika’daki stratejik ortağı” olduğunu vurgulamıştı.
ZAMBİYA’NIN İSRAİL’İN AFRİKA STRATEJİSİNDEKİ YERİ
İsrail, son yıllarda Afrika’da yeniden güç kazanmaya yönelik çok yönlü bir diplomasi yürütüyor. Yönetim, Etiyopya, Kenya ve Ruanda gibi Doğu Afrika ülkeleriyle olduğu kadar, Senegal, Kamerun ve Nijerya gibi Batı Afrika ülkeleriyle de tarım, güvenlik ve teknoloji alanlarında iş birliğini artırdı. Tel Aviv yönetimi, bu kez Güney Afrika bölgesinde diplomatik nüfuzunu genişletmeye çalışıyor. Fakat, Güney Afrika Cumhuriyeti’nin İsrail’i “apartheid devleti” ve “soykırım faili” olarak nitelendirmesi, bu çabaların önünde önemli bir siyasi engel oluşturuyor.
Bu nedenle Zambiya, İsrail açısından kıtanın güneyine açılan stratejik bir kapı olarak öne çıkıyor. Analistler, Herzog’un Zambiya ve ardından Kongo ziyaretlerini, İsrail’in “Afrika kıtasında yeni müttefikler edinme ve küresel dengelerde yerini güçlendirme” hamlesi olarak yorumluyor.
TARİHİ BAĞLAR
Zambiya, 1973 Arap-İsrail Savaşı sonrasında Arap ülkeleriyle dayanışma göstermek amacıyla İsrail ile diplomatik ilişkilerini kesmişti. Ülke, 2015 yılında Tel Aviv’deki büyükelçiliğini yeniden açarak ilişkileri normalleştirdi. Cumhurbaşkanı Hichilema’nın 2023’teki resmi İsrail ziyareti sırasında taraflar, tarım, sağlık, eğitim, teknoloji ve ticaret alanlarını kapsayan geniş bir iş birliği anlaşması imzalamıştı.
2025 yılında İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Saar’ın Zambiya ziyareti ise, iki ülke arasında düzenli siyasi istişareleri öngören bir mutabakat zaptıyla sonuçlanmıştı. Zambiya Dışişleri Bakanı Mulambo Haimbe, Herzog’un bugünkü ziyaretini “ülkenin ekonomik dönüşüm hedeflerine katkı sağlayacak bir kalkınma ortaklığını güçlendirmek için önemli bir fırsat” olarak değerlendirdi.
ZAMBİYA’NIN BORÇ YÜKÜ İSRAİL’İN ELİNİ GÜÇLENDİRİYOR
Zambiya, son yıllarda ciddi bir borç krizi ile karşı karşıya. Uluslararası kredi kurumlarıyla borç yapılandırma görüşmeleri yürüten ülke, İsrail’i ekonomik ve teknolojik açıdan potansiyel bir ortak olarak görüyor. Birleşmiş Milletler Comtrade verilerine göre, iki ülke arasındaki ticaret hacmi 2024 yılında 4,3 milyon dolara ulaştı. Uzmanlar, Herzog’un ziyaretinin bu rakamın artırılmasına yönelik bir “ilk adım” olabileceğini belirtiyor.
İsrail, Zambiya’da özellikle su yönetimi, güneş enerjisi ve tarımsal modernizasyon alanlarında faaliyet göstermeyi planlıyor. Zambiya hükümeti ise İsrail’in özel sektör yatırımlarını ülkeye çekmeyi hedefliyor.
ZAMBİYA’NIN FİLİSTİN’E KARŞI TUTUMU
Zambiya, İsrail’le ilişkilerini güçlendirirken Filistin meselesinde tarafsız bir politika izliyor. 27 Ekim 2023’te BM Genel Kurulu’nda Gazze’de acil ve kalıcı insani ateşkes çağrısı yapan tasarıya çekimser kalan Zambiya, 12 Aralık 2023’te insani ateşkes çağrısı yapan bir diğer karar tasarısını ise desteklemişti.
Zambiya hükümeti, 7 Ekim’den bu yana İsrail’e karşı doğrudan bir eleştiride bulunmadı. Ülke, İsrail-Filistin çatışmasında insani odaklı ve tarafsız bir tutum benimsiyor.
AFRİKA’DA DENGE ARAYIŞI
Analistler, İsrail’in Afrika açılımını yalnızca ekonomik değil, jeopolitik bir hamle olarak da değerlendiriyor. Çin, Rusya ve Körfez ülkelerinin kıtada artan etkisine karşı İsrail’in Afrika’daki varlığını güçlendirme çabası dikkat çekiyor. Herzog’un ofisinden yapılan açıklamada, gezinin amacının “bölgesel ve küresel iş birliğini ilerletmek, inovasyon ve paylaşılan değerler aracılığıyla karşılıklı kalkınma hedeflerini desteklemek” olduğu belirtildi.
Herzog’un bugün başlayacak Zambiya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti temasları, İsrail’in Afrika’da diplomatik ağını yeniden inşa etme ve güney kıtasında kalıcı stratejik ortaklıklar kurma hedefinin somut bir adımı olarak görülüyor. Ziyaretin ardından iki ülke arasında tarım, teknoloji ve enerji odaklı yeni iş birliği anlaşmalarının duyurulması bekleniyor.
Kaynak: AA