Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), Afrika’da 1 milyar insanın temiz pişirme çözümlerine erişimini sağlamayı hedefleyen kapsamlı bir yol haritası yayımladı. “Afrika’da Temiz Pişirmeye Evrensel Erişim” başlıklı rapora göre, kıtada hala her beş haneden dördü yemek pişirmek için odun, kömür ve tezek gibi zararlı yakıtları kullanıyor. Bu durum, özellikle kadınlar ve çocuklar başta olmak üzere yılda 800 binden fazla erken ölüme yol açıyor.
IEA raporuna göre, Afrika’nın temiz pişirme çözümlerine evrensel erişim sağlayabilmesi için 2040’a kadar yılda yaklaşık 2 milyar dolarlık yatırım gerekiyor. Bu da küresel enerji yatırımlarının yalnızca %0,1’ine karşılık geliyor.
ERİŞİM KADEMELİ OLARAK ARTIRILABİLİR
Söz konusu yatırımlar; ocaklar, tüpler ve yakıt kutuları gibi ev ekipmanlarının yanı sıra, yakıt dağıtımı, depolama ve şebeke altyapısını da kapsıyor. IEA’ya göre bu yatırımların gerçekleşmesi halinde, sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) kıta genelindeki hanelerin %60’ına ulaştırılabilecek. Diğer haneler ise elektrik, biyoetanol, biyogaz ve gelişmiş biyokütle teknolojileriyle temiz pişirme imkanına kavuşabilecek.
Raporda, şehirlerde 2035’e kadar neredeyse evrensel erişim sağlanabileceği, kırsal kesimlerde ise bu erişimin 2030’lu yıllar boyunca kademeli olarak artırılabileceği belirtiliyor. Bu kapsamda her yıl 80 milyon kişinin temiz pişirme çözümlerine erişmesi mümkün hale gelecek. Bu sayı, mevcut ilerleme hızının yedi katı anlamına geliyor.
IEA Başkanı Fatih Birol, yol haritasına ilişkin değerlendirmesinde, “Temiz pişirmeye erişim eksikliği, dünyanın en büyük adaletsizliklerinden biri olmaya devam ediyor ve tüm ülkelerin çözümünde hemfikir olduğu nadir konulardan biri” dedi. Birol, 2025’in Afrika için bir dönüm noktası olabileceğini belirterek, geçen yıl düzenlenen “Afrika’da Temiz Pişirme Zirvesi”nde verilen taahhütlerin bu sürece temel oluşturduğunu vurguladı.
“TEMİZ PİŞİRME LÜKS DEĞİL”
Tanzanya Cumhurbaşkanı Samia Suluhu Hassan ise yaptığı açıklamada, “Temiz pişirme bir lüks değil. Her aileyi ve her günü ilgilendiren temel bir ihtiyaç” ifadesini kullandı. Tanzanya’nın kırılgan kesimleri destekleyecek yeni politikalar geliştirdiğini söyleyen Hassan, bu hedefe ulaşmak için uluslararası ortakların ve yatırımcıların desteğinin hayati önemde olduğunu belirtti.
IEA’nın 2024’teki zirvesinde kamu ve özel sektör temsilcileri tarafından Afrika’daki temiz pişirme projeleri için 2,2 milyar dolarlık finansman taahhüdü verilmişti. Bugüne kadar bu taahhütlerin 470 milyon dolardan fazlası kullanıma sunuldu.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın raporu, doğru yatırımların yapılması halinde Afrika’nın en zararlı enerji açıklarından birinin kapatılabileceğini ve milyonlarca insanın daha sağlıklı, eşitlikçi bir yaşama kavuşabileceğini ortaya koyuyor.