2023 Nisan’ında meşru yönetime karşı başlatılan silahlı kalkışma ile Sudan’ın tamamında kontrol sağlamayı amaçlayan Hızlı Destek Kuvvetleri, özellikle başkent Hartum’u merkez alarak devlet kurumlarına hükmetmeyi hedefledi. Ancak ordu ve halkın direnişi bu planı etkisiz hale getirdi. Hartum, El-Cezire, Vad Medeni, Beyaz Nil ve Sennar gibi kilit bölgelerin kurtarılması, milislerin stratejik olarak çökmesine yol açtı.
DARFUR ÜZERİNDEN B PLANI
İsyancılar, ilk başarısızlıklarının ardından Darfur bölgesine yönelerek burada beş vilayeti kapsayan sözde bir yönetim yapısı oluşturmayı planladı. Bu model, doğu Libya’daki Halife Hafter’in benzer girişimlerine dayanıyordu. Ancak El-Faşir’deki ordu direnişi ve bölgedeki güvenlik hazırlıkları bu planı da akamete uğrattı. Bölgesel ve uluslararası aktörlerin sert tepkisiyle bu girişim iyice yalnızlaştı.
A ve B planlarının başarısızlığı sonrası milisler, taktiksel olarak sivil hedeflere yönelerek meşru yönetimi zayıflatma çabasına girdi. Enerji tesisleri, trafo merkezleri, havaalanları ve kamu altyapısı hedef alındı. Port Sudan ve Merowe gibi stratejik noktalarda büyük yıkımlar meydana geldi. Bu saldırılar, yalnızca umutsuzluğu değil, aynı zamanda isyancıların krizi derinleştirme arzusunu da ortaya koydu.
ULUSAL DAYANIŞMA VE ORDU’NUN KARŞI ATAĞI
Meşru hükümet, askeri, güvenlik ve sivil kurumlarla halkın desteğini birleştirerek isyanı absorbe etmeyi başardı. Hartum’un tamamen kurtarılması, başkentin yeniden güvenli hale getirilmesi ve Kurban Bayramı sonrasında dönüş hazırlıklarının yapılması bu başarının en net göstergeleri oldu. İsyancıların sivil yapıları hedef alan saldırılarına rağmen, ülkenin birçok merkezi yeniden normal yaşama kavuştu.
C Planı kapsamındaki sivil altyapıya yönelik saldırılar, açık bir savaş suçu olarak değerlendirilerek bölgesel ve uluslararası çapta geniş kınamalar aldı. İsyancı milislerin doğrudan ya da dolaylı destek beklediği siyasi aktörlerden de umduğu karşılığı alamadığı görüldü. Cidde Konferansı 2023 kararlarının temel alındığı siyasi çözüm önerileri, silahların bırakılması ve isyancıların şehirlerden çekilmesi şartıyla gündeme alınsa da, bu önerilere uymayan milisler dışlandı.
NORMALLEŞME VE YENİ YÖNETİM
Sudan’ın önemli merkezlerinde hayat yeniden normale dönmeye başladı. Teklif edilen teknokrat Başbakan Kamil İdris ismi, uluslararası camiada yasal hükümete yönelik desteği artırdı. Yeni hükümetin, sağlık, eğitim, ekonomi ve sosyal alanlarda iyileştirmeler yapması bekleniyor. Darfur’daki son isyan kırıntılarının da zamanla ortadan kalkması muhtemel görülüyor. Hızlı Destek Kuvvetleri’nin C Planı, başından itibaren çöküşe mahkûmdu. Sivil hedeflere yönelmek, siyasi meşruiyet kaybını daha da artırdı. İsyan başladığı anda siyasi olarak ömrünü tamamlayan bu yapı, artık sadece zaman ve detaylarla uğraşmakta. Sudan halkı ve meşru yönetim, bu krizi aşma yönünde ciddi ilerlemeler kaydederken, isyancı milislerin etkisi günden güne azalıyor.