Güney Sudan, Batı Kordofan’daki Heglig petrol sahasında güvenliğin Güney Sudan Halk Savunma Kuvvetleri’ne (SSPDF) devredilmesini öngören üç taraflı bir anlaşmaya vardığını açıkladı. Afrika Birliği ve IGAD’ın siyasi istişareleri süresiz olarak ertelemesi ve ülke genelinde artan insan hakları ihlallerine dair yeni raporlar, bölgedeki krizin çok boyutlu niteliğini gözler önüne seriyor. Heglig’deki devrin, hem enerji akışının devamı hem de savaşın ekonomik etkilerini sınırlamak açısından kritik bir adım olduğu değerlendiriliyor.
HEGLİG ÜZERİNDE UZLAŞI SAĞLANDI
Güney Sudan hükümeti, Batı Kordofan’daki Heglig petrol sahasının güvenliğinin Güney Sudan Halk Savunma Kuvvetleri’ne (SSPDF) devredilmesini öngören bir anlaşmaya varıldığını duyurdu. Hükümet sözcüsü Ateny Wek Ateny, Juba’da düzenlediği basın toplantısında, anlaşmanın Sudan ordusu ile HDK’nın sahadan tamamen çekilmesini ve güvenlik sorumluluğunun Güney Sudan güçlerine bırakılmasını içerdiğini açıkladı. Ateny, Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit’in hem Sudan ordusu lideri Abdülfettah el-Burhan hem de HDK komutanı Mohamed Hamdan Dagalo (Hemedti) ile doğrudan temas kurarak süreci bizzat yönettiğini söyledi.
SSPDF Genelkurmay Başkanı Paul Nang da Heglig’de yaptığı açıklamada, Kiir’in iki tarafla yürüttüğü görüşmelerin ardından Güney Sudan birliklerine petrol sahasına girme izninin verildiğini belirtti. Nang, önceliklerinin Heglig’i çatışmalardan tamamen arındırmak ve bölgedeki tesisleri korumak olduğunu ifade ederken, güçlerinin tarafsız kalacağını ve yalnızca enerji akışının kesintiye uğramamasını sağlamaya odaklanacaklarını vurguladı.
Anlaşmaya ilişkin Sudan ordusu ve RSF cephesinden henüz resmi bir açıklama yapılmadı. Sudan Kongre Partisi Başkanı Omar el-Digeir ise sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, iki tarafın sessizliğinin “örtülü bir onay” anlamına gelebileceğini belirterek, petrol sahasına yönelik siyasi iradenin insani bir ateşkes için de ortaya konulması çağrısında bulundu.
STRATEJİK ÖNEMİ
Heglig, hem Sudan hem de Güney Sudan için hayati enerji altyapısının bulunduğu bir bölge olmayı sürdürüyor. Güney Sudan petrolü, Heglig’den başlayıp Kızıldeniz kıyısındaki Port Başair’e ulaşan bin 610 kilometrelik boru hattı üzerinden dünya piyasalarına açılıyor. Bölge, Sudan’ın toplam ham petrol üretiminin yaklaşık yarısını karşılıyor. HDK’nın 8 Aralık’ta Heglig’i ele geçirdiğini duyurması, savaşın petrol altyapısını yeniden hedef hâline getirdi. Bu ilerleyiş, Sudan ordusunun savunma hatlarını terk ederek Güney Sudan’a çekilmesine yol açmış, sınırı geçen birlikler ise silahsızlandırılmıştı.
Güney Sudan’ın petrol ihracatı, Kordofan ve Darfur’daki çatışmalar nedeniyle yaklaşık bir yıl kesintiye uğramış; üretim, güvenlik riskleri nedeniyle Çin Ulusal Petrol Şirketi’nin (CNPC) ortaklıktan çekilmesiyle dramatik biçimde düşmüştü. Bu nedenle Heglig’in güvenliğinin sağlanması, hem ekonomik hem de siyasi açıdan büyük önem taşıyor.
SUDAN’DA SİYASİ SÜREÇ BİR KEZ DAHA ASKIYA ALINDI
Afrika Birliği ve IGAD, Sudanlı siyasi gruplar arasında önümüzdeki hafta Cibuti’de yapılması planlanan istişareleri süresiz olarak ertelediklerini açıkladı. Bu, son iki ay içindeki ikinci erteleme oldu. Ekim ayında yapılması planlanan görüşmeler de tarafların katılımcı listesi üzerinde uzlaşamaması nedeniyle iptal edilmişti.
Yetkililer, Aralık görüşmelerinin özellikle Demokratik Blok koalisyonunun, HDK’nın siyasi etkisine sahip olduğu belirtilen Tasis Koalisyonu ile aynı masaya oturmayı reddetmesi nedeniyle ilerleyemediğini aktarıyor. Sudan’daki siyasi kamplaşma giderek daha sert bir hâl alırken, Somoud ittifakı devrik rejim mensuplarının dahil olacağı her türlü sürece karşı çıkıyor; ordu yanlısı gruplar ise Somoud’u HDK’nın siyasi uzantısı olmakla suçluyor. Daha önce Afrika Birliği öncülüğünde yürütülen dört girişimin de benzer anlaşmazlıklar nedeniyle başarısız olması, siyasi diyalog ihtimalinin giderek zayıfladığını gösteriyor.
SAHADAKİ TABLO
Kuzey, Batı ve Güney Kordofan’da son haftalarda şiddetli çatışmaların yaşandığı, on binlerce kişinin yerinden olduğu bildiriliyor. HDK, Darfur’un beş eyaletinde kontrolü elinde bulundururken; Sudan ordusu ülkenin geri kalan 13 eyaletinin büyük bölümünde hakimiyetini sürdürüyor. 2023 yılının Nisan ayında başlayan savaş, bugüne kadar binlerce insanın hayatını kaybetmesine, milyonlarca kişinin ise ülke içinde veya dışında göç etmesine yol açtı. Bu nedenle Heglig’deki güvenlik devri yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda insani açıdan da kritik bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
SIHA’DAN SARSICI RAPOR
Sudan’daki çatışmaların insani boyutuna ilişkin en çarpıcı verilerden biri, Afrika Boynuzu’ndaki Kadınlar için Stratejik Girişim (SIHA) tarafından açıklandı. Örgüt, 2023–2025 yılları arasında 14 eyalette toplam bin 294 doğrulanmış cinsel ve cinsiyete dayalı şiddet vakası tespit edildiğini bildirdi. Rapora göre failleri tespit edilen olayların yüzde 87’si HDK unsurlarına dayanıyor.
Vakaların önemli bir kısmını tecavüz oluştururken, SIHA, HDK ilerleyişiyle paralel şekilde ortaya çıkan üç aşamalı bir ihlal modeline dikkat çekiyor: İlk aşamada yağmalama ve ev baskınlarıyla başlayan saldırılar, ikinci aşamada sokaklarda ve pazarlarda halka açık şiddete dönüşüyor, son aşamada ise kadınların özel evlerde veya merkezlerde alıkonarak işkence, toplu tecavüz ve zorla evlilik gibi daha ağır ihlallere maruz bırakıldığı belirtiliyor.
Raporda ayrıca Arap olmayan Darfur topluluklarının (özellikle Masalit, Berti, Fur ve Zaghawa kadınlarının) sistematik biçimde hedef alındığı ifade ediliyor. El-Gezira’da ise 14–30 yaş arası açık tenli kadınların “ganimet” olarak seçildiğine dair tanıklıklar yer alıyor. Sudan ordusunun kontrolündeki bölgelerde de 840’tan fazla kadının gözaltına alındığı, en az 291 kadının ise kayıp veya zorla alıkonmuş olduğu aktarılıyor. Bazı kadınların yaşadıkları travma nedeniyle intihara sürüklendiği, El-Gezira’da 13 kadının kendini Nil Nehri’ne attığı bilgisi de raporun en çarpıcı bölümleri arasında.
Kaynak: Ajanslar