Güney Afrika’nın Afrika Ulusal Kongresi (ANC), İran ile olan dostane ilişkilerini giderek daha fazla vurgularken, bu durum ABD ile olan ilişkilerinde ciddi bir soruna yol açmakta. 2022 ve 2023 yıllarında Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında Pretoria’nın Moskova’yı kınamayı reddetmesi, Batı ve özellikle ABD gözünde Güney Afrika’nın Rusya ile olan ilişkilerini çok tehlikeli hale getirmişti. Ancak ABD Başkanı Donald Trump, dünyayı tersine çevirerek, Ukrayna’yı işgalin başlangıcından sorumlu tutmuş ve bu, Rusya’nın savaş hakkındaki anlatısı ile uyumlu bir tutum almıştır. Şimdi ise, Güney Afrika’nın İran ile olan ilişkileri, ABD ile olan ilişkilerinde en büyük zarar verici unsur olarak öne çıkıyor.
TRUMP, GÜNEY AFRİKA’NIN İRAN’LA OLAN İLİŞKİLERİNE KARŞI TAVIR ALDI
ABD Başkanı Donald Trump, Güney Afrika ile olan ilişkilerine resmen düşmanlık göstererek, ülkeye yapılan tüm ABD yardımlarını sona erdiren bir kararname imzaladı. Bu karar, Güney Afrika’nın yeni Mülkiyet Hakkı Yasası ve israil’e karşı Uluslararası Adalet Divanı‘ndaki davası ile birlikte, ülkenin İran ile gelişen ticari, askeri ve nükleer ilişkilerini de kapsıyordu.
ANC, İRAN İLE OLAN DOSTANE İLİŞKİLERİNİ SÜRDÜRÜYOR
Ancak ANC, ABD’nin uyarılarına ve yardımların kesilmesine rağmen, İran ile olan dostane ilişkilerini aktif bir şekilde sürdürmeye devam ediyor. Geçtiğimiz hafta, ANC Genel Sekreter Yardımcısı Nomvula Mokonyane ve Bilim, Teknoloji ve İnovasyon Bakanı Blade Nzimande, ayrı ayrı Güney Afrika’daki İran Büyükelçisi Mansour Shakib Mehr’i kabul etti ve İran ile olan ilişkilerini “sıcak ve samimi” olarak tanımladılar.
İRAN VE HAMAS İLE İLİŞKİLERİNİN DERİNLİĞİ
Güney Afrika’nın İran ile olan ilişkileri, özellikle Hamas’ın destekçisi olan İran ile olan yakın bağlar nedeniyle uluslararası alanda eleştiriliyor. 2023’ün Ekim ayında, Hamas’ın İsrail’e gerçekleştirdiği saldırının ardından, Güney Afrika’nın İran’la ilişkileri yeniden sorgulanmaya başlandı. 22 Ekim 2023’te Güney Afrika’nın eski dışişleri bakanı Naledi Pandor, İran’ın başkenti Tahran’a giderek İran Cumhurbaşkanı Ebrahim Raisi ile bir araya geldi. Aynı dönemde Pandor’un, Cumhurbaşkanı Ramaphosa’nın Güney Afrika’ya davetini ilettiği, ancak ziyaretin iptal edildiği bildirildi.
GÜNEY AFRİKA’NIN NÜKLEER İLİŞKİLERİNE DİKKAT ÇEKİLDİ
Güney Afrika’nın İran ile nükleer işbirliği yapabileceği yönündeki endişeler, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın İran’ın nükleer silah üretme kapasitesine yaklaştığı uyarısını yapmasıyla daha da arttı. Ancak, Güney Afrika Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Chrispin Phiri, ülkesinin nükleer silahların yayılmasını engellemeyi amaçlayan uluslararası girişimlere bağlı kalmaya devam ettiğini ve nükleer silahların “ortak geleceğimizde meşru bir yeri olmadığını” belirtti.
GÜNEY AFRİKA’NIN DEVRİMCİ NOSTALJİSİ VE İRAN’LA İLİŞKİLERİ
Güney Afrika’nın İran ile olan ilişkileri, ANC’nin tarihsel müttefiki olarak kabul ettiği eski dostlarla sürdürülen stratejik bir bağdan kaynaklanıyor. 1979 İran Devrimi’nden bu yana, ANC’nin İran’a duyduğu hayranlık devam ediyor ve bu ilişki Batı ülkeleri tarafından genellikle olumsuz bir şekilde değerlendiriliyor. Bununla birlikte, ANC’nin İran ile ilişkilerinde ekonomik çıkarların pek etkili olmadığı, çünkü 2023’te iki ülke arasındaki toplam ticaretin yalnızca 300 milyon rand (yaklaşık 16 milyon dolar) seviyesinde kaldığı vurgulanıyor.
YENİDEN DEĞERLENDİRME
Güney Afrika’nın İran ile ilişkileri, ülkenin uluslararası alandaki imajını zorlarken, ANC’nin devrimci geçmişine olan bağlılığı, özellikle İran ve diğer benzer ülkelerle olan ilişkilerde güçlü bir etki yaratmaya devam ediyor. Ancak, bu ilişkilerin Güney Afrika’nın ekonomik ve siyasi geleceği üzerindeki potansiyel etkileri, uluslararası gözlemciler tarafından dikkatle izleniyor.