Gambiya’nın Batı Afrika’daki stratejik rolünü, bölgesel iş birliklerini ve Türkiye ile kurduğu çok yönlü ilişkileri en yakından bilen isimlerden biri olan Türkiye’nin Banjul Büyükelçisi Fahri Türker Oba, WAJ Türk Muhabiri Ayşegül Demircan’a kapsamlı değerlendirmelerde bulundu. Oba, Gambiya’nın sadece coğrafi konumu ile değil, aynı zamanda güvenliği, ekonomik potansiyeli ve kültürel bağlarıyla da bölgedeki önemini aktardı.
Gambiya’nın stratejik olarak önemli bir ülke olduğunu ve bu önemin giderek arttığını kaydeden Türkiye’nin Banjul Büyükelçisi Fahri Türker Oba, güvenliğin ülkede çok kritik bir unsur olduğunu ifade etti. Büyükelçi, Gambiya’nın ECOWAS gibi bölgesel örgütlerde stratejik bir konumda bulunduğunu belirterek ülkenin 2,5 milyon nüfusu ve 11 bin kilometrekarelik yüzölçümüyle Afrika’nın en küçük karasal ülkesi olduğunu hatırlattı. Uluslararası örgütlerle işbirliğine büyük önem verildiğini aktaran Oba, Gambiya’nın halen İslam İşbirliği Teşkilatı Dönem Başkanlığını yürüttüğünü ve geçtiğimiz Mayıs ayında Dışişleri Bakanı’nın başkanlığında Türk heyetinin İslam Zirvesi toplantısına katıldığını hatırlattı.
“TEK KELİMEYLE İLİŞKİLERİMİZ MÜKEMMEL”
Türkiye-Gambiya ilişkilerini değerlendiren Oba, ilişkilerin “mükemmel” seviyede olduğunu ifade ederek “Tek kelimeyle ifade etmem gerekirse mükemmel. Hiçbir siyasi sorunumuz yok. İki ülke arasında kardeşlik ilişkisi mevcut.” dedi. Oba, Türkiye’de çok sayıda Gambiyalı öğrencinin eğitim gördüğünü, asker ve polislerin Türkiye’de eğitim aldığını ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde de ciddi sayıda Gambiyalı öğrenci bulunduğunu belirtti. Ticaret hacminin ve ithalatın artışta olduğunu kaydeden Oba, “Bütün göstergeler şu anda yeşilde.” ifadelerini kullandı.
Gambiya’nın FETÖ yapılanmasını 2014 yılında ülkeden çıkaran ilk devlet olduğunu hatırlatan Oba, “Bize karşı her zaman bir yakınlık var. Sayın Cumhurbaşkanımıza karşı da büyük bir ilgi ve teveccüh mevcut. Bu ilgiyi görüşmelerimizde açık şekilde hissediyoruz.” dedi.
Gambiya halkının Türkiye’ye dair en çok merak ettiği konunun vize süreci olduğunu belirten Oba, “Yolda yürürken bile bazen nasıl vize alabiliriz?’ diye soruyorlar. Bu bazen ciddi bir merak, bazen de bir sohbet başlangıcı oluyor.” şeklinde konuştu. Gambiyalıların Türkiye’ye dair diğer meraklarının genellikle Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ilgili olduğunu dile getiren Oba, “Bana sık sık ‘Cumhurbaşkanımızı tanıyor musunuz, selamlarımızı iletir misiniz?’ diyorlar. Bu tür güzel mukabelelerle sıkça karşılaşıyoruz.” diye aktardı.
Büyükelçi, Gambiya’daki Türk kurumları ve sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerine de değindi. Türkiye’nin Afrika’da 44 büyükelçiliği bulunduğunu ve bu sayının artacağını belirten Oba, tek başına hareket etmediklerini vurguladı. “Yunus Emre Enstitüsü, TİKA, Maarif Vakfı, Diyanet İşleri Başkanlığı gibi birçok kurumla sahada varlığımızı gösteriyoruz. Gambiya’daki iş birliğimiz muhteşem düzeyde.” dedi.
“GAMBİYALILAR TÜRKİYE’Yİ İYİ TANIYOR”
Oba, Yunus Emre Enstitüsü’nün Nisan ayından bu yana faal olduğunu, TİKA’nın ise 8 yıldır ülkede aktif proje yürüttüğünü söyledi. Maarif Vakfı okullarında 300’den fazla öğrencinin eğitim aldığını, bu kurumların Gambiya’da çok sevildiğini ve saygı gördüğünü dile getirdi. Bayram dönemlerinde Türk STK’larının yürüttüğü faaliyetlerin büyük ilgi topladığını belirten Oba, “STK’larımıza büyük bir ilgi var. Hatta bazı yerel kurumlar bizim faaliyetlerimize gıptayla bakıyor ve ‘bizim bölgemize de gelir misiniz?’ diyerek temas kuruyor.” dedi.
İki ülke arasında aktarılabilecek uygulamalara da değinen Oba, Türkiye ile Gambiya’nın birbirini daha iyi tanıması gerektiğini belirtti. Türk vatandaşlarının Gambiya’yı yeterince tanımadığını, ancak Gambiyalıların Türkiye’yi daha iyi bildiğini kaydeden Oba, “Öncelikle diyalog kanallarını geliştirmemiz lazım. Türk araştırmacılar buraya gelip saha çalışmaları yapabilir. Burası güvenli bir ülke, biz her zaman destek veririz.” dedi.
Türkiye’nin Afrika’da uzmanlaşma konusunda eksiklikleri bulunduğunu ifade eden Büyükelçi, Gambiya’nın bu açıdan iyi bir örnek olabileceğini belirtti. STK’ların da faaliyetlerini daha etkin hâle getirmek için iş birliğini artırması gerektiğini söyleyen Oba, “Aynı bölgelerde aynı faaliyetlerin yapılmaması için önceden koordinasyon sağlanmalı. Böylece iletişim kanalı daha verimli işler.” dedi.
“GAMBİYA TÜRK FİRMALARI İÇİN BİR FIRSAT”
Gambiya’da teknoloji transferi ve yerli üretimin önemine de değinen Büyükelçi, enerji sorunlarının henüz tam olarak çözülemediğini, ancak Karadeniz merkezli bir şirket olan Karpowership’in kara santral projesi yürüttüğünü belirtti. “Elektrik sorunları olduğu için üretim sınırlı, ama aslında bu durum Türk firmaları için bir fırsat. Albayrak Grubu’nun Alport firması burada önemli bir liman projesi yürütüyor. Negmar feribot işletmeciliğinde aktif. Megmar firması da çalışmalar yapıyor.” dedi.
İş gücü maliyetlerinin düşük olduğunu vurgulayan Oba, güneş enerjisi ve bataryalı sistemlerle üretim altyapısının güçlendirilebileceğini ifade etti. “Bence Gambiya firmalarımız için iyi bir pazar. Ülkede inşaat malzemesinden gübreye, çimentodan araba parçalarına kadar birçok ürün Türkiye’den geliyor. Hatta burada çubuk kraker bile bulabiliyorum.” dedi.
Gambiya’nın tarım açısından da büyük bir potansiyele sahip olduğunu belirten Oba, yılda iki ya da üç kez ürün alınabildiğini, toprakların çok verimli olduğunu ifade etti. “Pirinç ve egzotik meyveler açısından çok bereketli bir ülke. İngiltere ve Avrupa ülkeleri kış aylarında Gambia’dan gelen ürünlerle besleniyor. Susam, yer fıstığı, deniz ürünleri ülkenin en önemli ihraç kalemleri arasında.” diye konuştu.
Türk iş insanlarının yatırımlarına da değinen Büyükelçi, Albayrak firmasının Sanyang’da yürüttüğü liman projesinin Gambiya tarihindeki en büyük dış yatırım olduğunu belirtti. “Mevcut limanın geliştirilmesi ve yeni bir derin liman inşası kapsamında 600-700 milyon dolarlık, hatta daha fazla olabileceği belirtilen bir yatırım söz konusu.” ifadelerini kullandı.
Negmar ve Karpowership gibi Türk firmalarının da ilgisinin sürdüğünü kaydeden Oba, “Afrika’da firmalarımızın en büyük sorunu finansman. Bu alanda da yakın çalışmamız gerekiyor. Eğer finansman süreçleri güçlendirilirse firmalarımızın başarılı olmaması için hiçbir neden yok.” dedi.
TÜRKİYE-GAMBİYA İLİŞKİLERİ BATI AFRİKA ÜLKELERİ İÇİN BİR MODEL
Türkiye’nin Gambiya ile yürüttüğü diplomasinin Batı Afrika ülkeleri için bir rol model oluşturduğunu söyleyen Oba, “İlişkilerimiz uluslararası düzeyde de çok iyi. Gambiya’nın İslam İşbirliği Teşkilatı dönem başkanlığı bizim için kritik. Myanmar konusunda Uluslararası Adalet Divanı’nda açtıkları dava sürecinde biz de destek verdik. Bu yakın iş birliği diğer ülkeler için de örnek olabilir.” ifadelerini kullandı.
Turizm alanında da değerlendirmelerde bulunan Büyükelçi, Gambiya’nın Türkiye’ye göre ters sezonda olduğunu hatırlatarak, “Bizde kışken burada en yüksek turizm dönemi yaşanıyor. Avrupa’dan 250-300 bin turist geliyor. Ülke küçük ama sahilleri, doğası, otelleriyle çok keyifli bir turizm destinasyonu.” dedi.
Türk Hava Yolları’nın Banjul’a sefer sayısını artırdığını hatırlatan Oba, “Üç olan sefer sayısı dörde çıktı, yakında beş olacak. İstanbul’dan yedi saatte ulaşılabiliyor. Uçuş süresi Avrupa seyahatlerinden uzun değil.” dedi. Gambiya’nın güvenli bir ülke olduğunu, sıtma riskinin sınırlı bulunduğunu, birkaç temel aşıyla güvenle seyahat edilebileceğini belirterek “Vatandaşlarımız Kasım ile Mayıs arasında burada çok keyifli bir tatil geçirebilir.” ifadelerini kullandı.
Son olarak Türkiye-Gambiya ilişkilerinde uluslararası örgütlerin rolüne değinen Oba, doğrudan örgütlerin yönlendirici bir etkisinden söz etmenin doğru olmayacağını, ancak İslam İşbirliği Teşkilatı ve Birleşmiş Milletler’in iki ülke arasındaki ilişkilerde ana çerçeveyi oluşturduğunu vurguladı. “İSEDAK, KOMSEK gibi ticari ve ekonomik platformlarda da güçlü bir iş birliğimiz mevcut. Sayın Cumhurbaşkanımızın bu alandaki liderliği iki ülke arasında önemli bir sinerji yaratıyor.” dedi.
Büyükelçi Oba, iki ülke arasındaki ikili eğitim projelerine de değinerek, Gambiya’nın en büyük isteğinin kapasite artırımı ve eğitim olduğunu ifade etti. “Birleşmiş Milletler’le çok yakın iş birliğimiz var. Ana iki örgüt İslam İşbirliği Teşkilatı ve BM. Ancak ileride UNESCO, UTA gibi kurumlar üzerinden daha kapsamlı kültürel çalışmalar yapılabileceğini düşünüyorum.” şeklinde konuştu.
Gambiya’nın komşu ülkelerle yürüttüğü işbirliklerinin ülkenin ekonomik ve diplomatik gücüne olumlu yansıdığını dile getiren Oba, “Buradaki büyük liman projesiyle birlikte transit ticarete çok önem veriyoruz. Mali, Gine, Gine-Bissau ve Senegal gibi ülkelerle bağlant