Somaliland, Afrika Boynuzu’nda yalnızca coğrafi değil, aynı zamanda ekonomik olarak da stratejik bir kavşakta yer alıyor. Afrika’nın en kalabalık ikinci ülkesi olan Etiyopya, hızla büyüyen ekonomisini desteklemek için çeşitli ticaret yolları ararken, Somaliland’ın Berbera Limanı ve ticaret koridoru, Cibuti’ye güçlü bir alternatif sunuyor. Doğru yatırımlar, politikalar ve ortaklıklarla Somaliland, karayla çevrili komşusu için hayati bir ticaret ve yatırım ortağı haline gelebilir. Bu da her iki ülke için ekonomik büyümeyi beraberinde getirebilir.
STRATEJİK KONUM VE JEOPOLİTİK AVANTAJ
Somaliland, Aden Körfezi üzerindeki konumu ve Etiyopya’ya yakınlığıyla karayla çevrili bu Doğu Afrika ülkesi için eşsiz bir lojistik ve ticaret kapısı olabilir. Şu anda Etiyopya’nın deniz ticaretinin %90’ından fazlası Cibuti üzerinden yapılıyor. Bu da lojistik açıdan yüksek maliyetler ve kırılgan tedarik zincirleri anlamına geliyor (AfDB, 2019).
Somaliland’ın Berbera Limanı ve Birleşik Arap Emirlikleri ile DP World yatırımlarıyla desteklenen Berbera Koridoru, Etiyopya’nın yaylalarından uluslararası pazarlara mal taşımada hem mesafe hem zaman açısından daha rekabetçi bir yol sunuyor (DP World Berbera, 2022). Üstelik Somaliland ile Etiyopya arasında tarihsel, kültürel ve ticari bağlar da bulunuyor. Dünya Bankası (2020), karayla çevrili ülkeler için ticaret koridorlarını çeşitlendirmenin büyük faydalar sağladığını vurguluyor. Bu potansiyeli değerlendirmek isteyen Somaliland’ın, kendisini istikrarlı ve yatırım dostu bir ortak olarak sunması gerekiyor. Mevcut bölgesel dalgalanmalar göz önüne alındığında, Somaliland’ın görece barış ortamı bu imajı destekliyor.
ALTYAPI, ULAŞIM VE TİCARET KOLAYLIĞI
Etiyopya ile ticareti çekmenin temeli, Somaliland’daki altyapının güçlendirilmesine dayanıyor. Berbera Limanı’nda yapılan modernizasyon çalışmalarıyla yeni konteyner terminali ve genişletilen rıhtım, limanın kapasitesini ve küresel cazibesini artırdı. Berbera Koridoru üzerindeki karayolu trafiği artarken, Etiyopya ile raylı bağlantı planları da büyük hacimli taşımacılığı mümkün kılabilir.
Ticaretin daha verimli yönetilebilmesi için Tog Wajale sınırında kurulacak kuru limanlar, antrepolar ve soğuk hava depoları büyük önem taşıyor. Dünya Ekonomik Forumu’na (2020) göre, uyumlu gümrük işlemleri ve dijital sistemler, sınır gecikmelerini %40’a kadar azaltabiliyor. Ayrıca, yenilenebilir enerji alanında Etiyopya ile yapılacak işbirliği, Somaliland’daki sanayi bölgelerine enerji sağlayarak üretimi destekleyebilir. Koridor boyunca kurulacak özel ekonomik bölgeler (SEZ), Etiyopyalı üreticilere vergi kolaylığı ve basitleştirilmiş yasal işlemler sunarak Körfez pazarlarına yeniden ihracat yapmalarını sağlayabilir.
YASAL REFORMLAR VE YATIRIM ORTAMININ İYİLEŞTİRİLMESİ
Etiyopya’dan uzun vadeli yatırım çekmek için şeffaf, hızlı ve hukuki güvence sunan bir iş ortamı şart. Somaliland, şirket kayıt sürecini kolaylaştırmalı, sözleşme güvencesi sağlamalı, yatırımcı haklarını korumalı ve sermaye mallarındaki vergileri düşürmelidir (Dünya Bankası İş Yapma Raporu, 2021).
Somaliland henüz uluslararası tanınırlık elde etmese de, Etiyopya ile ikili yatırım anlaşması (BIT) imzalanması, yatırımcılara yasal güvence ve tahkim mekanizmaları sunabilir. Doğu Afrika Topluluğu’ndan (EAC, 2020) elde edilen veriler, ticaret anlaşmaları ve düzenleyici uyumun bölgesel ticareti %30’a kadar artırabildiğini gösteriyor.
Ayrıca, kurumların kapasitesi de artırılmalı. Gümrük memurları, liman çalışanları ve yatırım ajansları teknik eğitim ve kaynaklarla desteklenmeli. Somaliland-Etiyopya Ortak Ticaret Komisyonu kurulması; anlaşmazlık çözümü, yatırım koordinasyonu ve sınır geçişlerinde yaşanan sıkıntıları değerlendirme açısından işlevsel bir platform olabilir. UNCTAD (2021), yolsuzlukla mücadele ve kamu-özel ortaklıklarının yatırımcı güvenini artırmada hayati rol oynadığını belirtiyor. Somaliland bu alanlarda da ilerleme göstermeli.
YATIRIM ALANLARI VE SEKTÖREL ÇEŞİTLENME
Somaliland’ın ekonomik dönüşümü yalnızca liman ve hayvancılık yatırımlarıyla sınırlı kalmamalı. Etiyopyalı girişimciler; tarımsal üretim, balıkçılık, yenilenebilir enerji, turizm ve finans gibi alanlarda büyük fırsatlar bulabilir.
Berbera Koridoru, iki ülkenin tarım ürünlerinin işlenip ihraç edilmesine olanak tanıyan bir üs olabilir (ITC, 2021). Etiyopya’nın hidroelektrik ve rüzgar enerjisindeki başarısı, Somaliland’a teknoloji transferi ve enerji bağlantısı konusunda fırsatlar sunar (IRENA, 2020). Hayvancılık sektörü de ortak karantina, veterinerlik ve ihracat sistemleriyle Körfez pazarına daha organize biçimde açılabilir.
Etiyopya’da büyüyen orta sınıf, Somaliland’ın sahil bölgeleri ve kültürel mirasını turizm açısından da cazip hale getiriyor. Bağlantıların iyileştirilmesi bu potansiyeli artırabilir. Ayrıca, telekom, eğitim ve bankacılık gibi hizmet sektörlerine yapılacak yatırımlar, hem ekonomileri güçlendirir hem de bölgesel bağımlılığı artırır (Dünya Turizm Örgütü, 2019).
ORTAKLIKLAR, RİSKLER YÖNETİMİ VE GELECEĞE BAKIŞ
Somaliland, ekonomik potansiyelini tam anlamıyla açığa çıkarmak için bölgesel ve küresel ortaklarla işbirliği içinde hareket etmelidir. IGAD, Afrika Birliği, Dünya Bankası ve Afrika Kalkınma Bankası gibi kuruluşlarla ortaklıklar, teknik destek, kapasite geliştirme ve altyapı finansmanı sağlayabilir (AfDB, 2020).
Berbera’ya yapılan BAE yatırımları, Somaliland’a yönelik uluslararası güvenin bir göstergesidir. Bu, Etiyopyalı firmalar için istikrarlı bir lojistik ortağı anlamına gelir (Gulf News, 2021). Etiyopya ve Somaliland diasporaları, özellikle Addis Ababa ve Hargeisa’da, sermaye akışı, güven inşası ve pazar erişimi açısından önemli bir rol oynayabilir.
Bununla birlikte, siyasi tanınmama durumu, bazı çok taraflı mekanizmalara erişimi kısıtlamaktadır. Altyapının sürdürülebilir şekilde korunması, kaçakçılıkla mücadele ve sınır güvenliği gibi konularda da tedbirler alınmalıdır. Ticaret sigortası, gümrük işbirliği ve çevresel güvenlik gibi risk azaltıcı stratejiler sürdürülebilirliği destekleyecektir (UNODC, 2019).
Eğer bu adımlar doğru şekilde koordine edilirse, Somaliland-Etiyopya koridoru, ticaret temelli bölgesel bütünleşme için örnek bir model haline gelebilir. Bu da Afrika Boynuzu’nda milyonlarca insan için daha dirençli, verimli ve kapsayıcı bir ekonomik köprü anlamına gelir.
SONUÇ
Sonuç olarak, Somaliland ekonomik kalkınmasında kritik bir dönemeçte bulunuyor. Ülke, Etiyopya için Afrika Boynuzu’nda stratejik bir ticaret ortağı olmaya aday. Coğrafi yakınlığı, siyasi istikrarı ve altyapı yatırımları, özellikle Berbera Limanı ve Koridoru ile karşılıklı yarar sağlayan bir ticaret zemini oluşturuyor.
Dünya Bankası (2020), karayla çevrili ülkeler için çeşitlendirilmiş ticaret yollarının, bağımlılığı azaltarak dayanıklılığı artırdığını ve maliyetleri düşürdüğünü vurguluyor. Somaliland’ın sunduğu lojistik seçenek bu hedefe doğrudan katkı sağlıyor ve ülkenin ekonomik profilini güçlendiriyor.
Afrika Kalkınma Bankası (2021) ve UNCTAD (2021) da altyapının, yasal reformlar ve bölgesel işbirlikleriyle desteklenmesi gerektiğini belirtiyor. Somaliland’ın gümrükleri modernize etme, reformları uygulama ve ikili diplomasiyi geliştirme çabaları bu yaklaşımla uyumlu. Berbera Limanı’nın DP World yönetiminde genişletilmesi de yatırımcı güvenini artıran başarılı bir örnek olarak dikkat çekiyor (Gulf News, 2021).
Daha da önemlisi, Somaliland ile Etiyopya arasındaki ekonomik sinerji yalnızca lojistikle sınırlı değil. Uluslararası Ticaret Merkezi (2021) ve IRENA (2020) raporları, tarımsal üretim, yenilenebilir enerji ve hizmet sektörlerinde sağlanacak entegrasyonun her iki ülke için değer zincirleri oluşturabileceğini ortaya koyuyor. Somaliland bu alanları değerlendirerek yalnızca bir transit ülke değil, bölgesel sanayileşmenin ve ekonomik çeşitlenmenin de aktif bir parçası olabilir.
Bu vizyonun gerçekleşmesi için Somaliland’ın altyapı yatırımlarını sürdürmesi, kurumsal kapasiteye yatırım yapması ve siyasi-ekonomik risklere karşı önlem alması gerekiyor. Uluslararası Kriz Grubu (2020) ve UNODC (2019) bu yönde politika önerileri sunuyor. Bu stratejiler doğru uygulanırsa, Somaliland-Etiyopya koridoru, Afrika Boynuzu’nda kalkınmaya dayalı bölgesel entegrasyonun başarılı bir modeli haline gelebilir.
Yazarın faydalandığı kaynaklar:
- Afrika Kalkınma Bankası (AfDB). (2019–2021). Bölgesel Altyapı ve Ticaret Raporları.
- DP World Berbera. (2022). Liman Geliştirme Brifingleri.
- Dünya Bankası. (2018–2022). Ticaret Koridorları ve İş Yapma Raporları.
- Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC). (2021). Afrika’da Ticaretin Kolaylaştırılması.
- UNCTAD. (2019, 2021). Yatırım Promosyonu ve Yasal Çerçeve Raporları.
- Dünya Ekonomik Forumu. (2020). Ticaret Dijitalleşmesi İçgörüleri.
- IRENA. (2020). Afrika Boynuzu’nda Yenilenebilir Enerji.
- Uluslararası Şeffaflık Örgütü. (2022). Yolsuzluk Algı Endeksi.
- Gulf News. (2021). BAE–Afrika Boynuzu Ticaret Projeleri.
- UNODC. (2019). Kaçak Ticaret ve Sınır Güvenliği Raporları.
- Doğu Afrika Topluluğu (EAC). (2020). Ticaret Entegrasyon Raporları.
- Dünya Turizm Örgütü. (2019). Bölgesel Turizm Trendleri.
Kaynak: Horn Diplomat