Sudan’ın modern tarihindeki en karmaşık ve etkili figürlerden biri olan Cafer Muhammed Numeyri, ülkenin siyasi ve sosyal yapısını derinden şekillendirdi. 1969’dan 1985’e kadar süren iktidarı boyunca hem büyük reformlara imza attı hem de ağır krizlerin merkezinde yer aldı.
Sosyalist politikalar, şeriat yasalarının uygulanması ve iç savaşın alevlenmesiyle anılan Numeyri, Sudan’ın kaderini değiştiren dönemlerin mimarı oldu. Onun yönetimi, halkın yaşam koşullarından ülkenin bölgesel dengelerine kadar geniş bir yelpazede kalıcı izler bıraktı.
CAFER MUHAMMED NUMEYRİ KİMDİR?
1930 yılında Omdurman’da doğdu. Askerlik kariyerine genç yaşta başladı ve 1952’de Sudan Askeri Koleji’nden mezun oldu. Kariyerinde hızla yükselerek Hartum garnizonunun komutanlığına kadar çıktı. Güney Sudan’daki isyanlara karşı yürüttüğü operasyonlarla tanındı.
1969 yılında 25 Mayıs’ta gerçekleştirdiği askeri darbe ile Sudan’ın kontrolünü ele geçirdi. Kendisini tümgeneralliğe terfi ettirerek, başbakan oldu ve Devrim Komuta Konseyi’ni kurdu. Ülkeyi tek parti rejimine dönüştürerek Sudan Sosyalist Birliği’ni kurdu.
İktidarının ilk yıllarında sosyalist ve Pan-Arabist politikalar uyguladı. Bankalar ve büyük sanayi kuruluşlarını kamulaştırdı. Ayrıca toprak reformları gerçekleştirdi. 1972’de ise uzun süredir devam eden Güney Sudan sorununa çözüm olarak Addis Ababa Anlaşması’nı imzaladı ve bu bölgeye özerklik tanıdı.
Ancak 1983 yılında ülkede şeriat yasalarının uygulanmasına başladı. Bu karar, özellikle çoğunluğu Hristiyan olan Güney Sudan’da sert tepki çekti. Özerkliğin kaldırılması ise iç savaşın yeniden alevlenmesine yol açtı.
DARBELER DÖNEMİ
Numeyri dönemi, birçok darbe girişimiyle sarsıldı. 1971’de kısa süreliğine komünistler tarafından devrildi, ancak hızla tekrar iktidarı ele geçirdi. Ekonomik alanda büyük projelere imza attı; 1981’de Kinānah şeker projesini başlattı. Ama ekonomi kötüye gitti, kriz derinleşti.
1985 yılında ABD’ye yaptığı resmi ziyaret sırasında, savunma bakanının desteğiyle kanlı olmayan bir darbe gerçekleştirildi. Ordu tarafından görevden alındı ve 14 yıl süren sürgüne gönderildi. Bu süreyi Mısır’da geçirdi.
1999 yılında Sudan’a döndü, ancak siyasi sahnede eski gücünü tekrar yakalayamadı. 2000 yılında katıldığı cumhurbaşkanlığı seçimlerinde başarısız oldu. 2009 yılında, 79 yaşında hayatını kaybetti.
Numeyri, Sudan’ı Sovyetler Birliği, Çin ve ABD arasında dengelemeye çalışan karmaşık bir dış politika izledi. Aynı zamanda Afrika Birliği’nin önemli bir lideriydi. İslam hukuku uygulamalarının toplumu böldüğü bir dönemde ülkeyi yönetti.
Bugün Sudan’ın siyasi tarihi incelendiğinde, Numeyri’nin uzun ve inişli çıkışlı yönetimi önemli bir dönemeç olarak görülebilir. Onun uygulamaları ve politikaları, Sudan’ın iç savaşlarına ve siyasi dönüşümüne doğrudan etki etti.