Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), bölgesel dayanışma, ekonomik kalkınma ve barışın tesisi yolunda yarım asırlık mücadelesini geride bıraktı. 28 Mayıs 1975’te Nijerya’nın Lagos kentinde 15 ülkenin imzasıyla kurulan topluluk, 50. kuruluş yıl dönümünü çeşitli etkinliklerle kutluyor.
Ekonomik entegrasyon, serbest ticaret ve ortak pazar hedefiyle yola çıkan ECOWAS, zamanla sadece ekonomik değil, siyasi ve güvenlik alanlarında da aktif bir rol üstlendi. Bölge ülkeleri arasında malların, hizmetlerin, sermayenin ve insanların serbest dolaşımını öngören yapı, aynı zamanda demokrasiyi desteklemeyi, insan haklarını korumayı ve askeri krizlerde barış gücü misyonları üstlenmeyi sürdürüyor.
Ekonomik iş birliğinden barışa uzanan bir yapı
ECOWAS, 1993 yılında gözden geçirilen Lagos Antlaşması ile yapısını güçlendirerek siyasi bütünleşmeye yönelik adımlarını netleştirdi. Merkezi Nijerya’nın başkenti Abuja’da bulunan örgüt; Benin, Burkina Faso, Cabo Verde, Fildişi Sahili, Gambiya, Gana, Gine, Gine-Bissau, Liberya, Mali, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone ve Togo olmak üzere 15 ülkeyi kapsıyor. Bu ülkelerde Fransızca, İngilizce ve Portekizce gibi farklı resmi diller konuşuluyor.
Topluluk, bölgedeki siyasi istikrarsızlık dönemlerinde barış gücü olarak da sahaya iniyor. ECOWAS Müdahale Gücü (ECOMOG) adıyla bilinen askeri yapılanma, geçmişte Liberya, Sierra Leone ve Mali gibi ülkelerde barışı yeniden tesis etmek amacıyla devreye girdi.
Ortak para birimi ve dijitalleşme hedefi
ECOWAS’ın en iddialı hedeflerinden biri ise ortak bir para birimi olan “Eco”yu hayata geçirmek. Her ne kadar bu hedef çeşitli teknik ve siyasi nedenlerle ertelenmiş olsa da mali koordinasyon ve dijital altyapı yatırımları süreci devam ediyor. Topluluk, sınır ötesi altyapı projeleri, dijital dönüşüm ve bölgesel ticaretin kolaylaştırılması gibi alanlarda da somut adımlar atmayı sürdürüyor.
Ayrıca, ECOWAS’ın Afrika Birliği’nin kıtasal entegrasyon vizyonuna öncülük etmesi ve Afrika iç pazarının oluşum sürecinde lokomotif rol oynaması bekleniyor.
AES krizi: Üç ülke topluluktan ayrıldı
Ancak 50. yıla gölge düşüren gelişmeler de yaşandı. Mali, Nijer ve Burkina Faso, Sahel Devletleri İttifakı (AES) adı altında yeni bir blok kurarak, 28 Ocak 2024’te ECOWAS’tan resmen ayrıldıklarını açıkladı. Böylece ECOWAS, yaklaşık 70 milyonluk nüfusu yani toplam nüfusunun yüzde 16’sını kaybetti.
Her ne kadar AES ülkeleri altı aylık geçiş süreci boyunca fikir değiştirerek ECOWAS’a dönebilecek olsa da Mali, Nijer ve Burkina Faso bu kapının artık kapandığını savunuyor.
Yarım asırlık tarihinde ekonomik birlikten barış misyonlarına, ortak pazardan siyasi kriz çözümüne kadar çok sayıda rol üstlenen ECOWAS, hem Afrika için hem de küresel bölgesel işbirliği modelleri açısından dikkatle izlenmeye devam ediyor.