Türkiye genelinde etkisini gösteren 40 dereceyi aşan sıcak hava dalgasının kaynağı Afrika kıtası olarak gösteriliyor. “Afrika sıcakları” ya da “çöl sıcağı” şeklinde anılan bu sıcak hava akımları, sadece birkaç gün değil, Afrika’nın bazı bölgelerinde aylar boyunca etkili olabiliyor. Afrika kıtası, dünya üzerindeki en sıcak bölgelerden bazılarına ev sahipliği yapıyor. Özellikle Sahra Çölü, Danakil Çöküntüsü, Sahel kuşağı ve Kuzey Afrika’nın iç kesimleri aşırı sıcaklarıyla dikkat çekiyor.
Yıl boyunca kurak ve kavurucu sıcakların görüldüğü Danakil Çöküntüsü (Etiyopya, Eritre ve Cibuti sınırında), “yeryüzünün cehennemi” olarak anılıyor. Bölgedeki yıllık ortalama sıcaklık 35 derece civarında, ama bazı günlerde 50 dereceye yaklaşıyor. Tarihte ölçülen en yüksek sıcaklıklardan biri 1931’de Tunus’un Kebili şehrinde 55 derece olarak kayıtlara geçti. Sudan’ın Vadi Halfa kenti ve Etiyopya’nın Danakil Vadisi de benzer şekilde aşırı sıcaklıklarıyla biliniyor. Libya’nın El Aziziye kentinde 1922’de ölçülen 58 derece ise ölçüm hatası nedeniyle geçersiz sayıldı.
TÜRKİYE SICAKLIK 45 DERECEYİ GÖRDÜ
Meteoroloji uzmanlarına göre, Afrika’dan gelen sıcak hava dalgaları Türkiye’de özellikle İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz bölgelerinde etkili oluyor. 2024 yazında bazı şehirlerde hava sıcaklıkları 45 dereceyi aştı. Uzmanlar, iklim değişikliği nedeniyle bu tür sıcak hava dalgalarının Türkiye’de daha sık ve uzun süreli yaşanabileceğine dikkat çekiyor.
AFRİKA 2024 YILINDA REKOR SICAKLIKLARA ULAŞTI
2024 yılında dünya genelinde kaydedilen 67 aşırı sıcak hava olayından 14’ü Afrika kıtasında yaşandı. 54 Afrika ülkesinden 42’si bu sıcaklardan doğrudan etkilendi. Tarımda ürün kaybı, altyapı hasarları ve sağlık sorunları gibi ciddi sonuçlar doğdu. Özellikle Batı ve Orta Afrika’da, Aralık 2024’te yaşanan aşırı sıcak dalgasının, iklim değişikliği nedeniyle 15 kat daha artabilir.
Güney Sudan’da şubat ayında yaşanan sıcak hava nedeniyle okullar iki hafta kapatıldı. Çocuklar arasında sıcak çarpması vakaları görüldü. Ülkede birçok evde ne klima ne de temiz içme suyu bulunmuyor.
DENİZLER HIZLA ISINIYOR
2024 yılında Atlantik Okyanusu ve Akdeniz’de deniz yüzeyi sıcaklıkları rekor seviyelere ulaştı. Ocak-Nisan döneminde yaklaşık 30 milyon kilometrekarelik deniz alanı “denizel sıcak hava dalgaları”ndan etkilendi. Bu durum, deniz ekosistemlerini bozmanın yanı sıra tropik fırtınaları şiddetlendiriyor ve deniz seviyesindeki yükselmeyle birlikte kıyı bölgelerini tehdit ediyor.
AFRİKA’NIN TAMAMI SICAKLARDAN ETKİLENMİYOR
Her ne kadar “Afrika sıcakları” ifadesiyle anılsa da, kıta boyunca farklı iklim tipleri görülüyor. Sıcaklıklar ve nem oranları bölgelere göre büyük farklılıklar gösteriyor:
- Kuzey Afrika ve Sahra Çölü: Gündüz 45-50 dereceye ulaşan sıcaklıklar gece ciddi oranda düşüyor. Nem oranı da çok düşük.
- Orta Afrika: Yıl boyunca 25-30 derece sıcaklık görülüyor ama nem oranı yüksek. Hava sıcak ve yağışlı.
- Doğu Afrika: Dağlık alanlar sayesinde daha ılıman ve serin iklim koşullarına sahip.
- Güney Afrika: Mevsimsel farklılıklar belirgin. Yaz aylarında bile yüksek bölgelerde serin hava etkili olabiliyor.
2024-2025 döneminde Burundi, Komorlar, Gabon ve Gana gibi birçok ülke 90 günü aşan aşırı sıcak yaşasa da kıtanın tüm bölgeleri bu ölçüde etkilenmedi.
İKLİM KRİZİ CİDDİ BOYUTTA
Çölleşme, özellikle Sahel kuşağı gibi geçiş bölgelerinde hızla yayılıyor. Bu durum yalnızca Afrika’yı değil, sıcak hava akımlarının ulaştığı Türkiye gibi bölgeleri de etkiliyor. Uzmanlar, iklim değişikliğinin hız kesmeden devam etmesi halinde hem Afrika’da hem de çevresindeki bölgelerde daha sık ve şiddetli sıcak hava dalgalarının yaşanacağını öngörüyor.
Türkiye’yi etkisi altına alan sıcak hava dalgalarının kaynağı, Afrika’da zaten kronikleşmiş bir sorun. Kıtadaki sıcaklık dalgaları artık yalnızca yerel değil, küresel sorunlar doğuruyor. İklim değişikliğine bağlı olarak, denizlerden karalara kadar birçok sistem tehdit altında. Hem Türkiye hem de diğer Akdeniz ülkeleri, Afrika’dan gelen sıcak hava akımlarının etkilerini her yıl daha yakından hissediyor.
Kaynak: AA