Afrika’da sıtmayla mücadelede tarihi bir gelişme yaşandı. İsviçre’nin ilaç düzenleyici kurumu Swissmedic, Temmuz 2025’te, 2 aydan 5 yaşına kadar olan bebekler ve çok küçük çocuklar için geliştirilen ilk sıtma tedavisini onayladı. Yeni ilaç, bir yaş altı ve 4,5 kilogram kadar küçük bebekleri hedef alarak, şimdiye dek yalnızca daha büyük çocuklar için mevcut olan tedavi eksikliğini kapatmayı amaçlıyor. Kuzey-Batı Üniversitesi’nde biyokimya alanında çalışan bir öğretim görevlisi Fortunate Mokoena, bu gelişmenin Afrika’da sıtmanın ortadan kaldırılması yönündeki hedefe önemli katkılar sağlayacağını belirtiyor.
YENİ DOĞAN GRUBU İÇİN ÖZEL AŞI
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), sıtmayı 2030’a kadar sona erdirmeyi hedefliyor. Bu hedef, vektör kontrolü, cibinlik kullanımı, aşılar ve ilaç tedavileri gibi çok yönlü önlemlerle destekleniyor. Onaylanan yeni tedavi, özellikle fizyolojik açıdan yetişkinlerden oldukça farklı olan yenidoğanlar için özel olarak tasarlandı. Önceki yıllarda, bu yaş grubundaki çocuklara daha büyük çocuklar için geliştirilmiş ilaçlar verilmekteydi ve bu durum yan etkiler doğuruyordu.
Yeni tedavi sayesinde, Afrika’da en fazla etkilenen grubu oluşturan 5 yaş altı çocukların korunmasında büyük bir ilerleme kaydedilmiş oldu. DSÖ verilerine göre, 2023 yılında dünya genelinde tahmini 263 milyon sıtma vakası görüldü ve bu vakaların %94’ü (246 milyon) DSÖ Afrika Bölgesi’nde meydana geldi. Aynı yıl, sıtmaya bağlı 597 bin ölüm gerçekleşti ve bunların %76’sını 5 yaş altı çocuklar oluşturdu.
HER YIL 30 MİLYON BEBEĞİN KORUNMASI HEDEFLENİYOR
Novartis tarafından geliştirilen ve kar amacı gütmeyen bir tedavi olan Coartem Baby, Malaria İlaç Girişimi (MMV) desteğiyle piyasaya sunuldu. Bu ilaç, her yıl Afrika’da sıtma riski altında doğan yaklaşık 30 milyon bebeği korumayı hedefliyor. Proje; Avrupa ve Gelişmekte Olan Ülkeler Klinik Araştırmalar Ortaklığı (EDCTP) ve İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı tarafından finanse ediliyor.
İlk olarak Gana’da uygulamaya geçen tedavinin, yakın zamanda Burkina Faso, Fildişi Sahili, Kenya, Malavi, Mozambik, Nijerya, Tanzanya ve Uganda gibi ülkelerde de onaylanması bekleniyor.
UYGULAMANIN ÖNÜNDEKİ ENGELLER VE FIRSATLAR
Bu önemli gelişmeye rağmen, tedavinin yaygın şekilde uygulanabilmesi için çeşitli engeller bulunuyor. Öncelikle ek finansman sağlanması ve yerel sağlık altyapısının güçlendirilmesi gerekiyor. Elektrik kesintilerinin yaygın olduğu bölgelerde, ilaçların dondurarak kurutulması (liyofilizasyon) gibi saklama çözümleri önem kazanıyor. Ayrıca yerel üretim altyapısına yapılacak yatırımlar, hem maliyetleri azaltabilir hem de erişimi artırabilir.
Fortunate Mokoena’ya göre, bu tedavinin onaylanması yalnızca bir sağlık başarısı değil, aynı zamanda Afrika’da bilimsel kapasitenin, yerel uzmanlığın ve yenilikçiliğin gelişimi açısından da bir dönüm noktası. Özellikle Prof. Kelly Chibale gibi bilim insanlarının öncülüğünde, Afrika’nın ilaç keşif ve geliştirme sistemi umut vadeden bir yöne doğru ilerliyor.
SIFIR SITMA HEDEFİNE DOĞRU
Sıtmanın ortadan kaldırılması sadece sağlık alanını etkileyecek bir etkiyle sınırlı değil, bu adım aynı zamanda Afrika’nın ekonomik kalkınmasına da katkı sunacak. Yapılan tahminlere göre, sıtmanın sona erdirilmesi kıtanın Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’nda yaklaşık 126 milyar dolarlık bir artışa yol açabilir. Bu da sağlıkla birlikte refah ve sürdürülebilir kalkınma için güçlü bir temel oluşturabilir.
Fortunate Mokoena’nın da belirttiği gibi, bu tedavi yalnızca bir ilaç değil; Afrika’nın sıtmasız bir geleceğe olan kararlılığının da bir sembolü. Her çocuk, bu hastalığın gölgesinden uzak, sağlıklı ve umut dolu bir yaşam hakkına sahiptir.
Kaynak: The Eastligh Voice