Afrika kültürlerinde çocuklar, geleneksel oyunlar aracılığıyla hem eğlenir hem de öğrenir. Bu oyunlar, belirli kurallar etrafında dönen fiziksel etkinlikler olup, aynı zamanda toplumsal becerileri, duygusal zekâyı ve kültürel değerleri geliştiren etkinliklerdir. Çocuklar, rekabetçi bir ortamda eğlenirken, gelecekteki sosyal rollerini keşfeder ve önemli yaşam becerileri kazanırlar. Afrika’da, geleneksel oyunlar sadece çocukları eğlendirmekle kalmaz, aynı zamanda toplumsal bağları güçlendiren, kültürel kimliği pekiştiren önemli bir rol oynar.
Bu oyunlar, her biri çocukların sosyal gelişimine katkı sağlayacak öğeler içerir ve Afrika’nın kültürel çeşitliliğini yansıtır.
NYAMA-NYAMA-NYAMA
Kenya’dan gelen Nyama-Nyama-Nyama oyunu, grup halinde oynanır. Bir lider seçilir ve lider “Nyama-Nyama-Nyama” diyerek oyunu başlatır – “Nyama”, Swahili’de “et” anlamına gelir. Diğer oyuncular sıçrar ve liderin söylediklerini tekrar eder.
Eğer lider, eti yenmeyen bir hayvandan bahsederse, oyuncular hareketsiz durmalıdır. Tepki veren oyuncu oyun dışı kalır ve oyun, sadece bir oyuncu kalana kadar devam eder.
MAMBA
Zimbabve’den gelen Mamba oyunu, grup içinde sınırları belirlenmiş bir alanda oynanır. Bir oyuncu mamba olarak seçilir ve mamba, etrafında koşarak diğer oyuncuları yakalamaya çalışır.
Bir oyuncu yakalanırsa, mamba’nın vücudunun bir parçası olur ve mamba’nın omuzlarına ya da beline tutunur. Oyun, sadece bir oyuncu kalana kadar devam eder ve o kişi kazanır.
AMPE
Gana’nın geleneksel oyunlarından biri olan Ampe, oyuncuların yarım çember şeklinde durup ellerini çırpıp zıpladıkları bir oyundur. Bir lider seçilir ve her iki oyuncu bir ayaklarını öne koyarak zıplar.
Eğer aynı ayak öne konursa, lider dışarı çıkar ve oyuncunun yerine geçer. Farklı ayaklar öne konarsa, lider yerinde kalır ve bir sonraki oyuncuya geçer.
KUDODA
Zimbabve’nin geleneksel oyunlarından Kudoda, oyuncuların bir çember içinde oturduğu ve ortada bir kase taş bulundurduğu bir oyundur.
İlk oyuncu, bir taşı havaya atar ve aynı oyuncu, atmış olduğu taşı yakalamadan önce, mümkün olduğunca fazla taş almayı dener. Oyun, en fazla taşı toplayan oyuncunun kazanmasıyla sona erer.
AGATAMBARO K’UMWANA
Ruanda’nın geleneksel oyunlarından olan Agatambaro k’Umwana, çocukların bir çemberde oturup, liderin elindeki örtüyü gizlice saklamasıyla başlar.
Lider, çemberi dolaşırken “çocuğun örtüsü nerede?” diye bağırır ve diğer çocuklar, “orada geçtiğini gördük” derler. Lider, örtüyü birinin arkasına saklar ve çemberi dolaşırken gizlice birini bulur. Oyuncular, lideri yakalamaya çalışarak oyuna devam eder.
YOYOYO AFRİKA “EĞİL“
Bu geleneksel oyun, Afrika’nın farklı bölgelerinde çocuklar arasında popülerdir. Oyuncular, liderin verdiği komutlarla belirli şekilde eğilir, zıplar veya hareket eder.
Bu oyun, çocukların fiziksel becerilerini test ederken aynı zamanda ritmik hareketler yapmalarını sağlar. Müzik ve ritmlerle desteklenen oyun, çocuklara grup dinamiklerine uyum sağlamayı ve müzikle uyum içinde hareket etmeyi öğretir.
TinKo TinKo
TinKo TinKo, özellikle Batı Afrika’da bilinen ve bizim “Şaşırana Beş Tokat” oyununa benzeyen geleneksel bir oyun olup, grup halinde oynanır.
Bir oyuncu diğer oyuncuya bir hareket yaparak ya da komik bir şekilde bir durumu taklit ederek diğer oyuncunun şaşırmasına neden olmaya çalışır. Eğer oyuncu şaşırırsa, o kişiye beş tokat verilir ve oyun devam eder. Bu oyun, çocukların dikkat ve odaklanma becerilerini geliştirirken, aynı zamanda eğlenceli bir şekilde rekabet etmelerini sağlar.
SUWE
Yoruba halkına ait bir diğer geleneksel oyun olan Suwe, çocukları bir araya getiren eğlenceli bir oyundur. Zemin üzerine kutular çizilir ve her oyuncuya kişisel bir jeton verilir.
Her oyuncu, kutuların etrafında çizgilere basmadan yürüyerek geçer. Başarılı bir şekilde kutuların etrafını dönen oyuncu, jetonunu kutulardan birine fırlatır. Jetonun düştüğü kutu, diğer oyuncular için yasak bölge olur. Suwe, tıpkı Türkiye’deki “sek sek” oyununa benzer bir yapıya sahip olup, çocukların dikkat ve koordinasyon becerilerini geliştirir.
WILLI WILLI
Willi Willi, özellikle Afrika’nın bazı bölgelerinde bilinen bir geleneksel oyundur.
Bir oyuncu, diğer oyuncuya komik bir hareket ya da jest yaparak onların şaşırmalarını sağlamaya çalışır. Eğer şaşıran oyuncu tepki verirse, belirli sayıda tokat verilir ve oyun devam eder. Bu oyun, çocuklara dikkat, hızlı tepki verme ve sosyal etkileşim becerileri kazandırırken, grup dinamiği içinde eğlenceli bir rekabet ortamı oluşturur.
BOK-BOK
Bok-Bok, Afrika’da özellikle çocuklar arasında oynanan geleneksel bir oyun olup, birkaç farklı versiyonu vardır. Oyuncular bir takım oluşturur ve birbirlerine sırasıyla sıçrayarak üzerine atlamaya çalışırlar. Bu oyun, grup halinde oynandığı için takım çalışması ve dayanıklılık gerektirir. Bok-Bok, sosyal becerilerin gelişmesinde yardımcı olan eğlenceli ve fiziksel bir etkinliktir.