Her yıl 21 Ekim “Afrika İnsan Hakları Günü” olarak kutlanmaktadır. Afrika İnsan Hakları Günü, Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı’nın (African Charter on Human and Peoples’ Rights) yürürlüğe girdiği 21 Ekim 1986 tarihini anmak üzere belirlenmiştir. Şart, Afrika İnsan Hakları Sistemi’nin kurucu belgesidir.
Afrika ülkelerinde çeşitli etkinlikler, resmi törenler ve yürüyüşlerle kutlanan Afrika İnsan Hakları Günü, kıtadaki devletlerin, halkların ve sivil toplumun insan haklarına dair ortak bir taahhüdünü sembolize etmektedir.
“ONARIM YOLUYLA ADALET”
2025 için kıta genelinde “Afrikalılar ve Afrika kökenli insanlar için onarım yoluyla adalet” teması belirlenmiştir. Bu tema şu açılardan önemlidir:
- Kıtada ve diasporada tarihsel olarak yaşanmış hak ihlallerini, sömürge ve apartheid mirasını, insan ve halkların haklarının ihlal edildiği dönümleri vurguluyor.
- “Onarım” kavramı, hakların korunmasının ötesinde bir sorumluluğu ve eylem planını ima ediyor: sadece hakları tanımak değil, ihlallerin yarattığı etkileri düzeltmek.
- Afrika Birliği ve insan hakları kuruluşları bu yıl için “Yıllık Onarım” vurgusuyla ilerliyor.
2025 için seçilen tema, yalnızca anma ya da kutlama değil aynı zamanda somut adımların atılması, hak ihlallerinin telafi edilmesi yönünde bir çağrıdır.
AÇIKLAMALAR
Afrika Birliği (AfB) ve Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu (ACHPR), 21 Ekim vesilesiyle yayımladıkları açıklamalarda insan haklarının korunması ve güçlendirilmesi yönündeki kararlılıklarını yineledi.
Afrika İnsan ve Halkların Hakları Mahkemesi de bir açıklama yayımlayarak, Afrika İnsan Hakları Günü’nü andı. Mahkeme, açıklamasında kıtada adalet, eşitlik ve temel hakların korunması konusundaki taahhüdünü vurguladı. Mahkeme başkanı açıklamasında, “Günümüzde Afrika Birliği olarak bilinen Afrika Birliği Örgütü (OAU), insan haklarının etkili bir şekilde korunmasını sağlamak için her zaman yorulmak bilmez çabalar göstermiştir. Bu nedenle, Şart’ın uygulanmasından sorumlu kurumlar kurmuştur: Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu (ACHPR), Afrika Çocuk Hakları ve Refahı Uzmanlar Komitesi (ACERWC) ve başkanlığını yapmaktan onur duyduğum Afrika İnsan ve Halkların Hakları Mahkemesi (AfCHPR)” ifadelerini kullandı.
SİVİL TOPLUM KATILIMI
Afrika İnsan Hakları Günü, Zimbabwe’de de çeşitli kurumlar tarafından anıldı. Zimbabwe İnsan Hakları Komisyonu (ZHRC), sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşımda günü kutlayarak insan hakları bilincinin güçlendirilmesi çağrısında bulundu. Ayrıca NANGO (Ulusal STK Birliği) da 21 Ekim vesilesiyle yayımladığı mesajda, insan haklarının korunması konusunda toplumun tüm kesimlerinin ortak sorumluluğuna dikkat çekti.
Afrika genelinde faaliyet gösteren insan hakları ağları ve sivil toplum kuruluşları da günü çeşitli açıklama ve kampanyalarla kutladı. NANHRI (National Human Rights Institutions Network) başta olmak üzere birçok bölgesel kuruluş, yayımladıkları bildirilerde insan hakları savunucularına destek mesajları paylaştı ve kıta genelinde 2025 yılı için farkındalık kampanyaları yürüttü.