İslamiyet’in ilk yıllarında önemli bir yere sahip olan bu ülke, Ramazan ayının huşu ve neşe ile karşılandığı ülkeler arasında yer alıyor. Ülkenin çoğunluğunun Müslüman olması, Ramazan ruhunun şehirden kırsala kadar ilerlemesini sağlıyor. Harar, Oromia, Somali Bölgesel Eyaleti, Afar, Amhara ve Tigray eyaletlerinde yoğunlaşan Müslüman nüfusu, Ramazan ayının gerekliklerini kendi gelenekleriyle birlikte yaşatıyor.
İslamiyet’te Etiyopya’nın yeri
İlk Müslüman göçünün yaşandığı Aksum Krallığı ve hükümdarı Necaşi’nin hoşgörüsüyle birlikte İslam, Etiyopya topraklarında köklü bir geçmişe sahip.
Etiyopya’da “Evliyalar Şehri” olarak anılan İslam’ın dördüncü kutsal şehri Harar, 80’den fazla cami ve 100 türbeye sahip bu şehir UNESCO dünya mirası listesinde yer alıyor. İslami eğitimin önemli merkezlerinden biri olan Harar, Ramazanda halka açık özel dersler ve Kuran eğitimi ile öne çıkıyor.
Etiyopya’da Ramazan ayı ile birlikte günlük yaşamda bir takım değişiklikler yaşanıyor. Müslüman yoğunluğunun fazla olduğu bölgelerde ulaşım sektörü de dahil birçok iş yeri çalışma saatlerinde düzenlemeye gidiyor.
Beraberlik ve yardımlaşmanın arttığı bu ayda topluca yapılan ibadetlerin yanı sıra, ihtiyaç sahibi kişilere yardım desteği sunuluyor. Devlet, STK’lar ve sivil halkın katıldığı bu yardımlaşma döngüsü ile Ramazan birlik ve beraberliğin daha fazla hissedildiği bir ay oluyor.
AMHARA VE TİGRAY EYALETLERİNDE RAMAZAN GELENEKLERİ
Amhara ve Tigray bölgelerindeki Müslümanlar Ramazan’ı derin bir bağlılıkla karşılıyor. Gondar ve Dessie (Amhara) ve Mekelle (Tigray) gibi şehirlerde camiler Teravih namazları ile çok sayıda Müslümanı ağırlıyor ve Kuran dersleri veriliyor. Halk, büyük çaplı iftarlar için bir araya geliyor. İnsanlar tarihi camilerde ve meydanlarda kılınan Teravih ve Cuma namazlarına katılmak için uzak mesafelerden dahi olsa katılmaya gayret gösteriyor.
Amhara’da Müslüman nüfus, İslam geleneklerinin Amhar kültürel etkileriyle harmanlandığı Dessie, Kemise ve Weldiya gibi şehirlerde yoğunlaşıyor. Bu şehirlerde Ramazan geceleri, halk toplantıları, dini hikaye anlatımı ve toplu iftarlarla geçiyor.
Tigray’da, Mekelle, Wukro ve çevre bölgelerdeki Müslüman topluluklar, misafirperverliği vurgulayan geleneklerini takip sürdürüyor. İnsanlar iftar için evlerini misafirlerine açar ve birçok aile Müslüman olmayan kişileri sofralarında ağırlar.
GELENEKSEL ETİYOPYA YEMEKLERİ
Ramazan ayında Etiyopya sofraları ülkenin birçok etnik topluluğundan izler taşıyor. Yemekler karbonhidrat, protein ve sebze üçlüsünü bir arada sunduğu için oldukça doyurucu.
Sahurda tercih edilen yemekler;
Shiro (nohut yahnisi) veya foul (haşlanmış bakla) ile injera.
Bal ile laxoox (fermente edilmiş Somali tarzı krep).
Tereyağı ve süt ile kinche (çatlak buğday lapası) ve Chuuco (Oromia ve Harar’da popüler olan kavrulmuş arpa unu karışımı).
İftar Yemekleri:
Oruç, Hz. Muhammed’in (SAV) geleneğini takip ederek hurma ve su ile açılır.
Ardından Chaa (baharatlı çay) ve Harari kahvesi ya da çorba ile devam edilir.
İnjera ile servis edilen doro wat (baharatlı tavuk yahnisi), Misir wat (baharatlı mercimek yahnisi) ve atkilt wat (sebze yahnisi) ana yemekler arasında yer alıyor. Tereyağı ve şekerle yenilen muufo (mısır bazlı pide) da sofralarda yerini alıyor.
Ramazanda sıkça tüketilen geleneksel içecekler sırasıyla:
Aabish (özellikle Harar’da çemen otu bazlı içecek).
Timir suyu (sütle karıştırılmış hurma suyu).
Mango, guava veya tamarindden yapılan taze meyve suları.
Tatlılar:
Halawa (irmikli ve şerbetli tatlı), Basbousa (ballı irmik keki), Laga bila (Harar ve Dire Dawa’da yenen tatlı bir kızarmış hamur) ve Fatira (bal ve tereyağı ile servis edilen ince kızarmış hamur) ile ağırlıklı olarak şerbetli tatlılar tercih ediliyor.
Büyük İftarlar ve Topluluk Buluşmaları
Etiyopya’da Ramazan demek toplu sokak iftarları anlamına geliyor.
Addis Ababa’da Anwar Camii ve Büyük Awolia Camii gibi büyük camiler, binlerce kişinin oruçlarını açmak için bir araya geldiği iftar sofralarına ev sahipliği yapıyor. Harar’da, cami yakın ana meydanda toplu iftarların gerçekleştiği yerler arasında.
Bu ayda yaşanan yardımlaşma yalnızca Müslümanlarla sınırlı kalmıyor. Etiyopyalı Müslümanlar gayrımüslim komşularına yardım desteği sağlamanın yanı sıra iftar sofralarına da davet ediyorlar.
GELENEKSEL RAMAZAN ADETLERİ
Ramazan ayında Etiyopya çeşitli dini ve kültürel etkinliklere ev sahipliği yapıyor. Bunlardan bazıları şöyle;
Kuran Okuma Yarışmaları: Gençlerin cami ya da İslami okullarda düzenlenen Kuran-ı Kerim ezberi ve güzel okuma yarışmalarına katılıyor.
İslami Dersler ve Halka Açık Vaazlar: Ünlü alimler Ramazan boyunca bu ayın anlamı, sadakanın ve manevi arınmanın önemi hakkında vaazlar veriri.
Geleneksel Gece Pazarları: Müslümanların çoğunlukta olduğu bölgelerde iftar sonrası açılan bu pazarlarda, hurma, tatlı ve geleneksel Ramazan yemekleri satılır.
Gençlik ve Toplum Hizmet Projeleri: Birçok genç camileri temizlemeye, yaşlılara yardım etmeye ve ihtiyaç sahiplerine yiyecek dağıtmaya yardım ederi.
ETİYOPYA’DA RAMAZAN BAYRAMI
Ramazan ayını dualarla uğurladıktan sonra, Ramazan Bayramı coşku, birlik ve ziyafetlerle karşılanır. Etiyopyalı Müslümanlar, bayram namazına katılmak için sabahın erken saatlerinde camilere ve açık alanlara akın ederler. Başkent Addis Ababa’da ise binlerce kişi, önde gelen İslam alimlerinin kıldırdığı bayram namazı için ulusal stadyumda bir araya gelir.
Namazın ardından, aileler ve dostlar birbirlerini ziyaret eder, geleneksel yemekler yenilir ve dayanışma ruhu pekiştirilir. Bu özel günde bir sonraki Ramazan’a hayırla kavuşmak için iyi temenniler sunulur.
Namazdan sonra aileler akrabalarını ziyaret eder, hediye alışverişinde bulunur ve özel yemekler hazırlar. Çocuklara Eidiyah (para veya küçük hediyeler) verilir ve bazı bölgelerde geleneksel danslar ve şiir dinletileri düzenlenir. Harar’da bayram, renkli sokak performansları, kültürel sergiler ve şenliklerle kutlanır.
Etiyopyalı Müslümanlar, Ramazan ayında olduğu gibi bayramda da, ihtiyaç sahibi kişilere yardım eder ve bu kişilerin bayramı daha güzel bir şekilde geçirmesini sağlarlar. Yetimler, dullar ve ihtiyaç sahipleri için özel yemekler hazırlanır. Ramazan, sadece oruç tutmakla sınırlı kalmaz; aynı zamanda paylaşma ve dayanışma duygusunu pekiştiren bir dönemdir.
ETİYOPYA’NIN GELENEKSEL MÜZİĞİ VE RAMAZAN AYI
Etiyopya’da müzik, dini ve kültürel ifadelerde önemli bir yer tutar ve Ramazan da bu geleneğin bir parçasıdır. Geleneksel İslami uygulamalarda genellikle ilahiler ve Kuran okumaları öne çıksa da, Etiyopyalı Müslümanlar Ramazan’ı zenginleştiren manevi melodiler, şiir okumalarına da yer verir. Bu müzik ve şiirler, Ramazan’ın manevi havasını pekiştirir.
Etiyopyalı Müslümanlar Ramazan boyunca, Allah’ı, Hz. Muhammed’i (S.A.V.) ve oruç tutmanın erdemlerini anlatan ilahiler dinler ve söylerler. Bu ilahiler genellikle sadece vokal ya da basit vurmalı çalgılar olan def eşliğinde icra edilir.
Harar, Etiyopya’da tarihi bir İslam merkezi olup, burada söylenen geleneksel İslami şarkılar oldukça ünlüdür. Harar’daki ilahiler genellikle Sufi etkisi taşır ve bu şarkılar, bağlılık, manevi arınma ve Ramazan’ın güzelliklerine odaklanır. Ayrıca, Bale, Jimma ve Hararghe bölgelerindeki Oromo Müslümanları, Ramazan gecelerinde camilerde veya dini toplantılarda zikir temelli benzersiz ilahiler söylerler. Somali ve Afar toplulukları ise Arapça ve yerel dilleri harmanlayan İslami şarkılarla Ramazan gecelerini kutlarlar.
Sufi müzik ve zikir gelenekleri, Etiyopya’daki İslami hayatın önemli bir parçasıdır. Kadiriyye ve Tijaniyye gibi Sufi tarikatları, Ramazan ayında düzenledikleri zikir (Allah’ı anma) törenleriyle derin bir manevi atmosfer olştururlar. Harar’daki Sufi toplulukları, katılımcıların Allah’ın isimlerini melodik ve hipnotik bir şekilde okuduğu büyük zikir geceleri düzenler. Bale ve Jimma bölgelerinde de, grupların şiirle manevi mesajları birleştirdiği zikirler, Ramazan gecelerine özgü toplantılara ev sahipliği yapar.
Etiyopya’da Ramazan, farklı bölgelerdeki milyonlarca Müslüman’ı bir araya getiren, derin bir manevi ve kültürel açıdan zengin bir deneyim sunar. Kutsal şehir Harar’dan Addis Ababa’nın canlı sokaklarına, Amhara bölgesinin yaylalarından Dire Dawa’nın hareketli pazarlarına, Tigray’ın huzurlu camilerine kadar her köşe, inanç, cömertlik ve topluluk ruhunu besler. Ramazan, aileler, arkadaşlar ve komşular arasındaki bağları güçlendiren bir bağlılık, tefekkür ve kutlama zamanıdır.