Donald Trump yönetiminin, ABD Savunma Bakanlığı’nı küçültme planının bir parçası olarak Amerika Birleşik Devletleri Afrika Komutanlığı’nı (AFRICOM) ortadan kaldırmayı düşündüğü duyuruldu. Bu karar, askeri ve diplomatik çevrelerde büyük yankı uyandırırken, ABD’nin Afrika’daki stratejisi ve kıtadaki güvenlik politikaları açısından önemli sonuçlar doğurabilir.
AFRICOM NEDİR?
AFRICOM, 2007 yılında kuruldu. 2008’de yılında ise tam kapasiteyle faaliyete geçti. Bu yapı, ABD ordusunun Afrika’daki askeri operasyonlarını yönetmek ve kıtadaki güvenlik iş birliklerini koordine etmek amacıyla oluşturuldu. 53 Afrika ülkesiyle askeri ilişkileri yöneten komutanlık, terörle mücadele, kriz yönetimi ve bölgesel güvenlik güçlerinin kapasitesini artırma görevlerini üstleniyor.
Özellikle El-Şebab, Boko Haram ve diğer radikal örgütlerin oluşturduğu güvenlik tehditlerine karşı önlem almak amacıyla kurulan AFRICOM, ABD’nin kıtadaki stratejik çıkarlarını korumak için faaliyetlerini sürdürmektedir. Merkezi Almanya’nın Stuttgart kentinde bulunan komutanlık, yaklaşık 2.000 personelden oluşan bir ekiple çalışmalarını yürütüyor.
TRUMP’IN KÜÇÜLME PLANI
Trump yönetimi, AFRICOM’un ABD Avrupa Komutanlığı’na (EUCOM) bağlanmasını öngören bir yürütme emri üzerinde çalışıyor. Bu değişiklik ile bürokrasiyi azaltarak askeri operasyonları daha etkin hale getirmek amaçlanıyor.
Bu küçülme hamlesinin, Trump’ın savunma bütçesinde kesintiye gitme ve Pentagon’un önceliklerini yeniden belirleme çabalarının bir parçası olarak görülüyor. Üst düzey yetkililerin görevden alınması ve binlerce sivil çalışanın işten çıkarılması gibi reformların da gündemde olduğu bildiriliyor.
KÜÇÜLMENİN AFRİKA ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
AFRICOM’un EUCOM’a bağlanması bazı çevrelerce askeri yönetimi sadeleştirecek ve verimliliği artıracak bir adım olarak değerlendirilirken, eleştirmenler bu değişikliğin ABD’nin Afrika’daki etkisini zayıflatacağını ve kıtada yeni güç boşlukları yaratacağını savunuyor. ABD’nin kıtadaki askeri varlığının azalmasının, Çin, Türkiye, Rusya ve İran gibi aktörlerin Afrika’daki nüfuzlarını artırmalarına yol açabileceği düşünülüyor.
ABD’nin Afrika’daki varlığı, Somali’de El-Şebab, Nijerya’da Boko Haram gibi grupların oluşturduğu tehditlere karşı bir denge unsuru olarak görülüyor. Eğer AFRICOM küçültülürse, Washington’un kıtadaki terör tehditlerine müdahale kapasitesinin ciddi şekilde zayıflayabileceği öngörülüyor.
Öte yandan, Çin’in Afrika’daki ekonomik ve askeri etkisini hızla artırdığı göz önüne alındığında, ABD’nin stratejik varlığını küçültmesinin, Çin’in kıtadaki nüfuzunu daha da güçlendirebileceği belirtiliyor. Çin’in Afrika’daki altyapı projelerine büyük yatırımlar yaptığı ve kıtadaki askeri iş birliklerini de artırdığı biliniyor.
ABD’NİN AFRİKA POLİTİKALARINA YÖNELİK ELEŞTİRİLER
AFRICOM’un kapatılması tartışmaları, ABD’nin Afrika’daki askeri varlığına yönelik daha geniş kapsamlı eleştirileri de gündeme getiriyor. Uzmanlar, ABD’nin kıtada yıllardır terörle mücadele için büyük bütçeler harcadığını ancak bu çabaların kalıcı istikrar sağlama konusunda yetersiz kaldığını belirtiyor.
Bazı analizlerde, ABD’nin Afrika’daki politikalarının dar bir güvenlik perspektifiyle ele alındığı ve kıtanın temel sorunları olan yoksulluk, yolsuzluk ve kötü yönetişimin ihmal edildiği öne sürülüyor. Bazı bölgelerde ABD’nin askeri operasyonlarının istikrarsızlığı artırdığı ve bölgenin militarizasyonuna katkıda bulunduğu yönündeki eleştiriler dikkat çekiyor. Özellikle Somali’de, ABD’nin yıllardır süren askeri varlığına rağmen El-Şebab örgütünün hâlâ geniş bölgeleri kontrol ettiği belirtiliyor.
Ayrıca, Washington’un Afrika’daki insan hakları ve kalkınma politikalarını ikinci planda tutarak daha çok stratejik ortaklıklara yönelmesinin de eleştiriler arasında.
AFRICOM’un geleceğiyle ilgili gelişmelerin, ABD’nin Afrika’daki askeri politikalarının yanı sıra kıtanın uzun vadeli güvenlik ve ekonomik dinamiklerini de şekillendireceği belirtiliyor. AFRICOM küçültülürse veya kaldırılırsa, Afrika ülkelerinin askeri müdahaleden ziyade ekonomik kalkınma ve diplomatik angajmanı önceliklendiren alternatif ortaklıklar araması için bir fırsat oluşacağı düşünülüyor.