Kenya’nın çay sektörü, Sudan ile yaşanan diplomatik krizin ardından olası ticari aksaklıklara karşı hazırlık yapıyor. Sudan hükümeti, Kenya’nın Sudan’daki Hızlı Destek Kuvvetleri’nden (HDK) delegeleri ağırlamasını “düşmanca bir hareket” olarak nitelendirerek Nairobi’ye tepki gösterdi. Sudan, bu duruma karşılık olarak Kenya’daki büyükelçisini geri çağırdı ve bu adımın olası diplomatik ve ekonomik sonuçları olabileceği değerlendiriliyor.
ÇAY İHRACATINA ETKİSİ
Sudan, Kenya çayının en büyük alıcılarından biri olup, Pakistan, Mısır ve Birleşik Krallık gibi ülkelerin ardından yedinci sırada yer alıyor. Çay, Kenya’nın toplam döviz gelirlerinin yaklaşık %23’ünü oluşturuyor. Sektör temsilcileri, Sudan ile ilişkilerdeki bozulmanın ihracatı olumsuz etkileyebileceğini ve hâlihazırda Sudan’daki iç savaş nedeniyle zor durumda olan pazarın daha da daralabileceğini belirtiyor.
Mombasa’daki bazı çay tüccarları, Sudan’dan gelebilecek olası ticaret kısıtlamalarının ihracatın daha da düşmesine ve Kenya ekonomisinin zarar görmesine neden olabileceğini ifade ediyor. Ticaret danışmanı Ian Mwangi ise Sudan’ın Kenya çayına doğrudan ithalat yasağı getirmesinin düşük bir ihtimal olduğunu, ancak Kenya’nın olası ekonomik şoklara karşı hazırlıklı olması gerektiğini söyledi. Mwangi, “Savaş, ihracat pazarlarını çeşitlendirmenin önemini zaten ortaya koydu. Hükümet bu konuda çalışmalar yapıyor, ancak şimdi çay sektörünü korumak için bu çabalarını artırmak zorunda kalacak” dedi.
Kenya Ticaret Bakanlığı, konuya ilişkin henüz resmi bir açıklama yapmadı.
KENYA’NIN DIŞ POLİTİKASI ELEŞTİRİLİYOR
HDKdelegeleri, Nairobi’de düzenlenen toplantıyı, “barış ve birlik hükümeti” adı altında bir yapı oluşturmak için kullanmayı planlamıştı. Ancak, bu imza töreni ertelendi. Toplantı, hem Kenya içinde hem de uluslararası alanda tepkiyle karşılandı. Kenya’daki muhalefet milletvekilleri, bu hamlenin diplomatik sonuçları olabileceği konusunda uyarıda bulunurken, ABD ise HDK’yi soykırım yapmakla suçlayarak lideri Mohamed ‘Hemedti’ Dagalo’ya yaptırım uygulamıştı.
Kenya Dışişleri Bakanlığı, HDK’yi ağırlama kararını savunarak, ülkenin bölgesel barış görüşmelerine tarafsız bir platform sağlama taahhüdüne bağlı olduğunu belirtti. Kenya, daha önce Güney Sudan ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki çatışmalarda arabulucu rolü üstlenmişti. Ancak bazı analistler, Kenya’nın HDK ile temasının, bölgedeki arabuluculuk rolüne zarar verebileceğini öne sürüyor.
Diplomatik kriz, Sudan’daki koşulların daha da kötüleştiği bir dönemde yaşanıyor. Sudan’da HDK ile Sudan Silahlı Kuvvetleri arasındaki çatışmalarda şu ana kadar en az 61 bin kişi hayatını kaybederken, 11,8 milyon kişi yerinden edildi. Birleşmiş Milletler, ülkedeki açlık krizine karşı 6 milyon dolarlık insani yardım çağrısında bulundu.
ÇAY TİCARETİNDE RİSKLER VE PAZAR ÇEŞİTLENDİRME ÇABALARI
Kenya’nın Sudan’a çay ihracatı, Mart 2024’e kadar olan bir yıl içinde %74 oranında azalarak 18,6 milyon dolardan 5 milyon dolara geriledi. Ancak son aylarda toparlanma sinyalleri gözlemleniyordu. Ekim 2024’te Sudan’a yapılan çay ihracatı, önceki yılın aynı dönemindeki 1,3 milyon kilodan 1,6 milyon kiloya yükseldi. Ancak sektör temsilcileri, HDK krizi nedeniyle bu iyileşmenin tersine dönebileceğinden endişeli.
Mombasa merkezli Chai Poa’nın tüccarlarından John Mwashumbe, “Tam Sudan pazarında toparlanma sinyalleri alıyorduk ki şimdi geleceğin nasıl şekilleneceği belirsiz hale geldi” dedi.
Buna karşın, bazı sektör uzmanları iyimserliğini koruyor. Broker Said Ali, Sudan’ın önemli bir pazar olmaya devam ettiğini ancak Kenya’nın ihracat ağını genişlettiğini belirtti. Ali, “Şubat 2024 itibarıyla Kenya, çay ihracatını 48 ülkeden 58 ülkeye çıkardı. Çad ve Güney Sudan gibi yeni pazarlar büyüyor. Ayrıca, Birleşik Krallık ve Hindistan gibi geleneksel alıcılar Kenya çayına olan talebi sürdürüyor” dedi.
Diplomatik gerginlik sürerken, Kenya çay sektörü yeni belirsizliklerle karşı karşıya. Kenya’nın pazar çeşitlendirme stratejileriyle olası ticaret kayıplarını telafi edip edemeyeceği önümüzdeki dönemde netleşecek.