Çin, Zambiya ve Tanzanya, Doğu Afrika’daki stratejik rekabetin merkezine yerleşen TAZARA demiryolunun yenilenmesi için yeniden harekete geçti. Çin Başbakanı Li Qiang’ın 18 yıl aradan sonra yaptığı Zambiya ziyareti sırasında, 1970–1975 yılları arasında Pekin’in faizsiz kredileriyle inşa edilen bin 860 kilometrelik hattın modernizasyonu, taraflar arasındaki görüşmelerin odağında yer aldı. Ziyaret, hem Çin-Afrika iş birliğinin derinleştirilmesi hem de Zambiya’nın değerli bakır ve kobalt rezervlerinin hangi koridor üzerinden dünya pazarlarına taşınacağına dair rekabetin seyrini değiştirebilecek nitelikte görülüyor.
TAZARA HATTI YENİDEN BÖLGESEL REKABETİN MERKEZİNDE
Zambiya’nın maden sahalarını Tanzanya’nın Darüsselam Limanı’na bağlayan TAZARA, yıllar içinde bakımsızlık ve finansman eksikliği nedeniyle işlevini büyük ölçüde yitirmişti. Ancak Çin’in PPP modeliyle 1 milyar doların üzerinde yatırım önerisi ve Dünya Bankası’nın yıl içinde onayladığı 270 milyon dolarlık bağlantı geliştirme paketi, hattın yeniden canlandırılmasını mümkün kılıyor.
Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, Pekin’de yapılan ön anlaşma töreninde TAZARA’nın yeniden inşasını “Çin-Afrika Kuşak ve Yol işbirliğinin en somut örneklerinden biri” olarak nitelendirerek:
“Doğu Afrika’da demiryolu-deniz taşımacılığını geliştirmek için bu projeyi yeni bir fırsata dönüştürmek istiyoruz.” dedi.
LOBİTO’YA ALTERNATİF
TAZARA’nın yeniden canlandırılması, ABD destekli Lobito Koridoru ile yükselen rekabetin tam ortasında alınan karalardan biri olarak öne çıkıyor. Lobito projesi, Zambiya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ndeki madenleri Angola kıyısındaki Lobito Limanı’na ulaştırmayı amaçlıyor ve Washington tarafından bölgedeki Çin etkisini sınırlamak için stratejik bir girişim olarak destekleniyor.
Çin’in TAZARA için önerdiği yeni model, Zambiya’nın kritik minerallerinin Hint Okyanusu’na taşınmasını kolaylaştırarak hem Çin şirketlerinin tedarik zincirini güçlendirecek hem de Pekin’in bölgedeki ekonomik nüfuzunu koruyacak.
Japonya’nın desteklediği Nacala Koridoru ile birlikte bölge, küresel güçlerin altyapı rekabetinin en yoğun yaşandığı alanlardan biri hâline gelmiş durumda.
ZAMBİYA ZİYARETİNİN AMACI
Başbakan Li Qiang, Lusaka’da yaptığı açıklamada ziyaretin amacını “iki ülke arasında kapsamlı stratejik ortaklığı derinleştirmek” olarak tanımladı. Ziyaret kapsamında Devlet Başkanı Hakainde Hichilema ile TAZARA başta olmak üzere enerji, madencilik ve altyapı projeleri ele alınacak.
Fakat Çin’in Zambiya’daki varlığı yalnızca altyapı ortaklığıyla gündemde değil. Şubat ayında Sino-Metals Leach Zambia ve NCF Africa Mining tarafından işletilen bir madenin atık barajının çökmesi sonucu 50 milyon litre asidik atık Kafue Nehri’ne karışmış, nehir boyunca ciddi çevresel yıkıma yol açmıştı. Bunun üzerine 200 çiftçi, Çinli şirketlere 80 milyar dolarlık dava açtı. Li’nin ziyaretinde bu çevre felaketinin ve tazminat taleplerinin de masada olması bekleniyor.
BÖLGESEL TİCARET İÇİN YENİ DÖNEM
TAZARA hattının modernizasyonu gerçekleşirse, Zambiya’nın bakır ve kobalt ihracatı için daha hızlı, daha ucuz ve siyasi riskleri daha düşük bir rota ortaya çıkacak. Bu da Çin’in bölgedeki uzun vadeli stratejik çıkarları açısından kritik bir avantaj sağlayabilir.
Projenin hayata geçmesi, Doğu Afrika’nın lojistik kapasitesini iyileştirecek, Tanzanya’nın Darüsselam Limanı’nı güçlendirecek ve TAZARA’yı onlarca yıl sonra yeniden kıtanın en önemli ticaret akslarından biri hâline getirebilecek.
Kaynak: Ajanslar