Enat, sekiz yaşındaki yeğeniyle evdeyken, bir Pazar sabahı askerlerin geldiğini söylüyor. 5 Ocak 2025’te Etiyopya ordusu, Amhara bölgesinde artan bir isyanı bastırmak amacıyla ev aramaları yapıyordu. Bu isyan, yerel milis grupları Fano tarafından başlatılmıştı. Enat, üç askerle evine girildiğini ve Fano savaşçılarının çalıştığı bira salonuna gelip gelmediğini sorduğunu anlatıyor. Enat:
“Nasıl yalan söyleyebilirdik? Gerçeği nasıl saklayabilirdik?” diyor.
Olay hızla şiddetlendi. Askerler aile geçmişini sorduktan sonra Enat’a hakaret etmeye başladı. Küçük kız ağlamaya başlayınca onu silahla tehdit ettiler. Enat, yeğeninin önünde bir asker tarafından tecavüze uğradığını, diğerlerinin bekçilik yaptığını aktarıyor. Enat:
“Bana zarar vermemeleri için yalvardım. Azizlere dua ettim ve yalvardım. Ama onların kalpleri bana acımadı. Beni istismar ettiler.” sözlerine yer verdi.
BİNLERCE CİNSEL SALDIRI RAPOR EDİLDİ
Amhara etnik grubundan olan Enat, 2023 Ağustos’undan beri Etiyopya ordusu ve Fano arasında başlayan çatışmada cinsel saldırıya uğradığı düşünülen binlerce kadından biri. Bölgede cinsel şiddet büyük ölçüde belgelenmese de, BBC’nin topladığı verilere göre Temmuz 2023 ile Mayıs 2025 arasında 8 yaşından 65 yaşına kadar kadınlara yönelik binlerce tecavüz raporu var.
Amhara’ya bağımsız medyanın girmesi engellendiği için çatışmayı doğrudan gözlemlemek zor, ancak BBC ekibi Kenya’daki Nairobi ofisinden bölgedeki kadınlar ve doktorlarla konuşarak bir bakış açısı sundu. Çatışma, hükümetin 2020-2022 iç savaşında Tigray bölgesinde orduyla birlikte savaşmış olan Amhara’daki bölgesel askeri grupları dağıtmayı denemesiyle başladı.
Fano milisleri, bu karara ihanet olarak baktı ve Tigray ve diğer bölgelerden gelebilecek saldırılara karşı savunmasız kalacaklarını düşündü. İnsan hakları örgütlerine göre, Amhara topluluğuna yönelik şiddet arttı. Fano, bölgesel özerklik ve toplumlarını hükümetin marjinalleştirmesinden koruma amacıyla isyan başlattı. Örgüt, büyük kasabaları ele geçirdiğini ve “radikal etno-milliyetçiler” olarak tanımlanan ordunun karşılık verdiğini belirtiyor.
İNSAN HAKLARI İHLALLERİ
Çatışmanın başlamasından bu yana her iki taraf da insan hakları ihlalleriyle suçlandı. Bunlar arasında kanunsuz infazlar, keyfi gözaltılar, zorla yerinden etme, mülk tahribatı, yağma ve yaygın cinsel şiddet vakaları bulunuyor. Amnesty International gibi hak örgütleri, ordunun bu ihlallerde orantısız sorumluluğu olduğunu ve Amhara halkının diğer bölgelerde de güvenlik güçleri ve silahlı gruplar tarafından hedef alındığını söylüyor.
Enat saldırıya uğramadan önce cinsel deneyimi yoktu ve yerel kilisede evlenmeyi planlıyordu. Amhara geleneğinde kadınlar evlenene kadar cinsel ilişkiye girmemeli.
“Daha önce böyle bir şey yaşamamıştım, keşke beni öldürmüş olsalardı.”
Tigist, 18 yaşında, West Gojjam’dan ve ailesinin küçük çay evinde çalışıyordu. Ocak 2024’te düzenli müşterisi olan bir asker tarafından elle taciz edildiğini söylüyor. Reddetmesi, saldırıya uğramasına neden oldu. O akşam, üç asker tarafından sokakta pusuya düşürüldü ve tecavüze uğradı. Tigist
“Ailem beni baygın buldu. Klinikte beş gün kaldım.” ifadelerine yer verdi.
Saldırı sonrası Tigist, erkeklerden ve dış dünyadan korktuğu için evinden çıkamıyor. İşine gidemez hale geldi, nişanını iptal etti ve intihar etmeye çalıştı ama ailesi zamanında müdahale etti.
SAĞLIK TESİSLERİ SALDIRILARI BELGELİYOR
BBC, Amhara bölgesindeki 43 sağlık tesisinden ve diğer tıbbi kaynaklardan veri topladı. 18 Temmuz 2023 – Mayıs 2025 arasında 2 bin 697 tecavüz raporu kaydedildi. Kurbanların %45’i 18 yaşın altında. Vakaların yarısından fazlası cinsel yolla bulaşan hastalık pozitif çıktı, birçok kurban hamile kaldı ve ağır psikolojik travma yaşadı. Ancak birçok kurban, damgalanma korkusu veya hastalık/hamilelik öğrenme korkusuyla saldırıyı bildirmiyor veya tedavi olmuyor. Kıdemli bir sağlık uzmanı, BBC’ye kurbanların sadece “buzdağının görünen kısmı” olduğunu söyledi.
Lemlem, rapor etmeyen ve tedavi aramayanlardan biri. 23 yaşında, South Gondar’dan. Askerler rutin olarak evine bilgi almak için girdiğinde bir asker tarafından tecavüze uğradı. “Bağırırsam bir kurşun yeter, diye tehdit etti.” diyor Lemlem.
Bir ay boyunca durmaksızın ağladı, yemek yiyemedi ve ciddi şekilde hasta oldu. “Kadın olarak doğmak iğrenç. Erkek olsaydım belki döverlerdi ama hayatımı mahvetmezlerdi.”
KRİZ UYARISI
BBC ile konuşan sağlık çalışanları, cinsel şiddet vakalarının keskin şekilde arttığını belirtiyor. Kurbanlar titriyor, konuşacak cesaretleri yok. Çoğu, saldırganları bildirmiyor ve adalet aramıyor. Tedavi arayanlar genellikle gebelik korkusuyla geliyor. Post-maruz kalma profilaksisi (HIV gibi hastalıklar için) genellikle saldırıdan kısa süre sonra alınmalı; gecikince etkili olmuyor.
Ulaşım ve yol engelleri nedeniyle acil tedaviye erişim kısıtlı. Kıdemli bir doktor, olası bir halk sağlığı ve sosyal kriz uyarısı yapıyor. HIV vakalarının artabileceği ve ruh sağlığı sorunlarının felaket boyutlarına ulaşabileceği belirtiliyor.
2022 verilerine göre, Amhara bölgesinde HIV oranı 100 kişide 1,1 – ulusal ortalamanın üzerinde. Saldırılar hem ordu hem Fano tarafından yapıldı, ancak sağlık çalışanları daha fazla vakanın ordu tarafından gerçekleştirildiğini bildiriyor. Çoğu vaka şehirlerde, ordu üslerinin yakınında meydana geldi; şehirde yaşayanlar tedaviye erişim kolaylığı nedeniyle rapor edebiliyor. Fano milisleriyle ilgili kurbanlarla görüşmek mümkün olmadı.
Etiyopya Bahir Dar Üniversitesi’nin hükümetin görevlendirdiği araştırması başladı; bulgular önümüzdeki aylarda açıklanacak. Amnesty International, orduda cezalandırılmama alışkanlığının devam ettiğini belirtiyor.
“Hiçbir anlamlı adım atılmıyor. Hayatta kalanlar adalet hakkına sahip.”
ENAT’IN HİKAYESİ
Saldırıdan bir ay sonra köyünü terk etti ve hamile olduğunu öğrendi:
“Baş ağrıları ve kusma başladı. Kürtajı düşündüm, ama korktum. Tanrı’ya ve anneme acıdım.” diyor.
Eylül başında üç gün süren doğumla kızını dünyaya getirdi. Enat, bebeğini “Tanrı’dan bir hediye” olarak görüyor. Ancak şu an bir akrabasıyla yaşıyor, çalışamıyor ve bebeğine bakmak zorunda. Gelecek için endişeli:
“Bu yaşamaksa evet, yaşıyorum.” diyerek sözlerini sonlandırıyor.
Kaynak: BBC