Sudan’da ordu ile paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasındaki çatışmalar, ikinci yılını aşarken ülke giderek parçalanıyor. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi’ne sunulan Sudan Bağımsız Uluslararası Araştırma Heyeti Raporu’na göre (5 Eylül 2025), süren güç mücadelesi milyonlarca sivili açlık, göç ve şiddetle baş başa bırakıyor.
ASKERİ VE SİYASİ GELİŞMELER
Şubat 2025’te Sudanlı yetkililer geçiş süreci anayasasını değiştirerek ordunun siyasi temsilini artırdı. Ardından Kamil El-Tayeb Idris başbakan olarak atandı. Fakat Nisan ayında Hızlı Destek Kuvvetleri, Sudan Halk Kurtuluş Hareketi-Kuzey ve Darfur’da bulunan bazı isyancı gruplarla birlikte kontrol ettikleri bölgelerde “paralel bir yönetim” kurduklarını ilan etti. BM Güvenlik Konseyi ve Afrika Birliği bu adımı Sudan’ın toprak bütünlüğüne tehdit olarak değerlendirerek reddetti.
Mart 2025’te Sudan ordusu başkent Hartum’un kontrolünü geri aldı. Fakat Port Sudan hâlâ fiili yönetim merkezi olarak kalmaya devam ediyor. Mayıs ayında ise HDK’nın Port Sudan’a düzenlediği drone saldırıları, insani yardım çalışmalarını sekteye uğrattı.
ÇATIŞMA DARFUR VE KORDOFON’DA YOĞUNLAŞTI
Kuzey Darfur’un başkenti El Faşir hâlâ kritik bir savaş alanı. Ordu güney ve merkezi bölgeleri kontrol ederken, HDK kuzeydoğuyu kuşatma altında tutuyor. 2024’te ilan edilen kısa süreli ateşkes çöktü ve Nisan 2025’ten bu yana şiddet olayları hızla arttı. Bu durum hem kitlesel göçe hem de gıda krizine yol açtı.
Çatışmalar Kordofan bölgesine de yayıldı. HDK, Kuzey Kordofan’daki El Obeid’i kuşatırken, ordu Batı Kordofan ve Güney Kordofan’ın bazı şehirlerinde kontrolü elinde tutuyor. BM Güvenlik Konseyi’nin 13 Ağustos tarihli açıklamasına göre, bölgede çok sayıda sivil saldırılarda hayatını kaybetti.
DEĞİŞEN İTTİFAKLAR
Sudan’daki savaşın gidişatını, tarafların sürekli değişen ittifakları belirliyor. Sudan Silahlı Kuvvetleri , çeşitli milis ve siyasi grupların desteğini arkasına aldı. Bunların başında, Halk Savunma Güçleri’nden türeyen ve Misbah Abu Zeid Talha’nın liderliğini yaptığı İslamcı milis Al Baara Bin Malik Tugayı geliyor. Abu Aqla Keikel komutasındaki Sudan Kalkan Güçleri (SSG), 2024’te Hızlı Destek Kuvvetleri’ne (HDK) katılmış olsa da daha sonra yeniden ordu saflarına geçti. Ayrıca, Darfur’da faaliyet gösteren Minni Minawi liderliğindeki Sudan Kurtuluş Hareketi (SLM-MM), Zaghawa topluluklarından topladığı askerlerle orduyu destekliyor.
Jibril Ibrahim yönetimindeki Adalet ve Eşitlik Hareketi (JEM) ise Darfur ve Kordofan eyaletlerinde etkinlik gösterirken, Nisan 2025’te Mohamed Bashara Yahya liderliğindeki merkezi olmayan yapıya sahip Adalet ve Eşitlik Hareketi – Düzeltici Liderlik (JEM-RL) de ordu ile ittifak kurdu. Bunun yanında, Abdallah Yahya liderliğindeki Sudan Kurtuluş Güçleri Topluluğu (SLFC) ve Salahuddin Adam Tor’un yönettiği Sudan Kurtuluş Hareketi/Geçiş Konseyi (SLM-TC) de orduya katıldı.
Diğer yandan HDK, farklı gruplarla iş birliği içinde. Çeşitli Arap milislerinin desteğini alan HDK, aynı zamanda Abdel Aziz Al Hilu’nun liderliğini yaptığı Sudan Halk Kurtuluş Hareketi-Kuzey (SPLM-N) ile yakın çalışıyor. Buna ek olarak, Al-Hadri Idris’in yönettiği SLM-TC ile Al-Tahir Hajar’ın kontrolünde olan SLFC de 2025’in başında HDK saflarına geçti. Araştırma Heyeti, ayrıca HDK’ya katılmak üzere Sudan dışından yabancı savaşçıların getirildiğine dair güvenilir raporlar bulunduğunu belirtti.
İNSANİ DURUM ACİL ALARM SEVİYESİNDE
Çatışmalar yalnızca askeri dengeyi değil, milyonlarca sivilin yaşamını da tehdit ediyor. BM İnsani İşler Koordinasyon Ofisi’nin verilerine göre, Haziran 2025 itibarıyla Sudan’da on milyonlarca kişi insani yardıma muhtaç. Özellikle gıda güvenliği büyük risk altında; açlık sınırında yaşayanların sayısı her geçen gün artıyor. UNICEF’e göre iki yıllık savaşın ardından 15 milyon çocuk acil yardıma ihtiyaç duyuyor.
15 Nisan 2025’te Londra’da düzenlenen uluslararası konferansta Afrika Birliği, Avrupa Birliği, ABD, Suudi Arabistan ve diğer ülkeler insani yardım sözü verdi. Fakat Birleşmiş Milletler’in belirttiğine göre, şu ana kadar yapılan arabuluculuk girişimleri kalıcı bir ateşkes sağlamadı.