DSÖ’nün, Senegal’in trahomu halk sağlığı sorunu olmaktan çıkarmadaki başarısını onaylaması, hastalıkla mücadelede hâlâ zorlanan diğer Afrika ülkeleri için bir model oluşturuyor
Dr. Mamadou Diop, bir gün kliniğine gelen altmışlı yaşlarında bir büyükanneyi asla unutmayacak. Kadın, her adımını dikkatle atarak torununun koluna tutunuyordu. Göz kapakları içe dönmüş, kirpikleri her kırpışında kornealarına sürtüyordu.
“Bana ‘Artık torunlarımın yüzünü göremiyorum’ dediği an hâlâ aklımda. Trahom yalnızca görme yetisini almıyor; insanın onurunu, bağımsızlığını ve yaşam sevincini de elinden alıyor.” diyor Senegal’in kırsal Matam bölgesinde görev yapan göz doktoru Diop. Yıllar boyunca Senegal’de bu tür yürek burkan hikâyeler olağandı. Neyse ki artık geride kaldı.
15 Temmuz’da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Senegal’in trahomu halk sağlığı sorunu olmaktan çıkardığını resmen onayladı. Böylece Batı Afrika ülkesini, 1900’lerin başından bu yana mücadele ettiği bu lanetten kurtulmuş ilan etti. Senegal, Benin, Gana, Mali ve Moritanya’nın da aralarında bulunduğu 24 ülkeye katıldı.
YOKSULLUĞUN HASTALIĞI
Trahom, 1980’ler ve 1990’lardaki araştırmalarda Senegal’de önlenebilir körlüğün başlıca nedeni olarak tespit edilmişti. Hastalık, en temel ihtiyaçların dahi zor bulunduğu, uzak ve hizmetten yoksun topluluklarda kök salmıştı. Senegal Sağlık ve Sosyal Eylem Bakanı Dr. İbrahima Sy. :
“Bu bir yoksulluk hastalığıydı. Temiz suyun olmadığı, hijyenin sağlanamadığı, sağlık hizmetlerine erişimin olmadığı yerlerde yayılıyordu.”
Dönüm noktası ise 1998’de geldi. Senegal, DSÖ’nün Küresel Trahomu Ortadan Kaldırma İttifakı’na katıldı. Ülke, DSÖ’nün kanıtlanmış “SAFE” stratejisini hayata geçirdi; ileri vakalara cerrahi müdahale, bulaşı durdurmak için antibiyotik, yüz temizliği alışkanlığının teşviki ve temiz su ile sanitasyon gibi çevresel iyileştirmeler.
KAPI KAPI DOLAŞIP TEDAVİ ETTİLER
Yirmi yıl boyunca Senegal’de doktorlar 24 bölgede 2,8 milyon kişiyi tedavi etti, binlerce görme kurtarıcı ameliyat gerçekleştirdi ve Uluslararası Trahom İnisiyatifi aracılığıyla antibiyotik azitromisin dağıttı. Kédougou bölgesinde hemşirelik yapan Marie Ndiaye gibi sağlık çalışanları, bu zorlu mücadelenin öncüleri oldu.
“Kapı kapı dolaşıp yüzün düzenli yıkanmasının ve temiz su kullanmanın görmeyi nasıl koruduğunu anlattık,” diyor Ndiaye. “Başta direnenler oldu. Ama komşularının ameliyat sonrası yeniden gördüğünü görünce bize güvenmeye başladılar.”
Çocuklar göz enfeksiyonları nedeniyle okul kaçırmamaya başladı. Yetişkinler yaklaşan körlük korkusu olmadan ailelerini geçindirebildi. DSÖ Senegal Temsilcisi Dr. Jean-Marie Vianny Yameogo:
“Bu geleceği geri kazandırmakla ilgili. Trahomun gölgesi, toplumların, sağlık çalışanlarının ve liderlerin amansız çabaları sayesinde kalktı.” sözlerine yer verdi.
KÜRESEL MÜCADELE DEVAM EDİYOR
Senegal, daha önce Gine kurdu hastalığını da ortadan kaldırmıştı. Ancak trahomla küresel mücadele hâlâ tamamlanmış değil. Hastalık, 32 ülkede 103 milyon insanı tehdit ediyor ve vakaların yüzde 90’ı Afrika’da. Olumlu haber ise şu: 2014’ten bu yana Afrika’da tedavi gerektiren kişi sayısı yüzde 51 azaldı; 189 milyondan 93 milyona düştü. Sağlık Bakanı Dr. Sy.:
“Gine kurdu hastalığını yenilmemizin üzerinden 21 yıl sonra, trahom karşısındaki zaferimiz, siyasi irade, toplum katılımı ve güçlü ortaklıklarla ihmal edilen tropikal hastalıkların ortadan kaldırılabileceğini kanıtlıyor.” dedi.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus da Senegal’in başarısını diğer ülkeler için bir yol haritası olarak görüyor:
“Bu, kararlılıkla sürdürülen çabalarla en eski hastalıkların bile yenilebileceğini gösteriyor.”
Senegal şimdi odağını uyku hastalığı ve nehir körlüğü gibi diğer halk sağlığı tehditlerine çevirdi.
ACI HATIRA, KALICI MİRAS
Dr. Diop için ise görmeyen gözleriyle torunlarının yüzünü özleyen o büyükanne hâlâ aklında.
“Keşke hastam bu günü görebilseydi. Ama onun çektiği acılar boşa gitmedi. Onun ve onun gibilerin sayesinde bugün Senegal trahomdan özgür. Bu, kutlamaya değer bir miras.” sözleriyle sağlanan ilerlemeye vurgu yaptı.
Kaynak: TRT Afrika