BRICS üyesi ülkelerden, küresel ticaret ve finans sisteminde ABD dolarına olan bağımlılığı azaltmak için yeni adım. Üye ülkeler, yerel para birimleriyle ticareti ve alternatif ödeme sistemlerini teşvik ediyor. Bu strateji, özellikle Ukrayna savaşı sonrası Batı’nın Rusya’ya uyguladığı yaptırımların ardından ivme kazandı. 2023 yılında, Rusya ile Çin arasındaki ticaretin %80’inden fazlası da dolar kullanılmadan gerçekleştirildi.
2024’te kurulan ”BRICS Köprü Ödeme Sistemi”, sınır ötesi ödemelerde SWIFT sistemine alternatif olarak geliştirildi. İlk olarak, Çin, Rusya ve Hindistan tarafından test edilen bu sistem, 2025 ortasında Güney Afrika ve Mısır tarafından da kullanılmaya başlandı. Bu yeni gelişme, Afrika kıtasının uzun süredir devam eden dolar bağımlılığından kurtulup kurtulamayacağına dair tartışmaları yeniden gündeme getirdi.
AFRİKA EKONOMİLERİ DOLAR KARŞISINDA ZORLANIYOR
Afrika ülkelerinin ekonomileri, dolar karşısındaki oldukça kırılgan bir yapıya sahip. Bu kırılganlık oldukça eskiye dayanmakla birlikte yapısal bazı temel sorunları da içeriyor. Kıta’nın dış borçlarının %60’ı dolar cinsinden hesaplanıyor. 2024 yılı itibarıyla Afrika ülkeleri dış borç ödemeleri için yaklaşık 70 milyar dolar harcadı. Afrika Kalkınma Bankası’na göre ise, hızla yükselen dolar ve yüksek ABD faiz oranları, eğitim, sağlık ve kalkınma gibi temel sektörlere ayrılan kaynakların kullanılmasına neden oluyor.
Dış ticarette yaşanan ödeme dengesizliği de dolar bağımlılığını pekiştiriyor. Örneğin, Nijerya’nın petrol ihracatından elde ettiği gelirler dolar olarak kazanılsa da ithalatının büyük bir kısmını yine dolarla gerçekleşiyor, bu da döviz krizlerini, kur dalgalanmalarını ve enflasyonu tetikliyor.
BRICS’IN BU SİSTEMİ ÇÖZÜM OLABİLİR Mİ?
Afrika ülkeleri, BRICS’in “dolar dışlaşma” politikası sayesinde kendi parasal egemenliklerini yeniden kazanmayı ümit ediyor. BRICS destekli ödeme sistemleri ve yerel para birimleriyle yapılan ticaret, Afrika’yı dolar kurundaki dalgalanmalardan koruyarak, kıtasal kalkınma için ayrılan kaynakların sömürülmesinin önüne geçebilir.
2023’te BRICS içi ticaret hacmi 422 milyar dolara ulaştı. Bu rakam, dolar dışında gerçekleşen ticaretin de gerçek bir potansiyele sahip olduğunu ortaya koyuyor. Mısır, 2024’ün sonunda Çin ile yaptığı 2,5 milyar dolarlık para takası anlaşmasıyla yuan kullanarak ithalata başladı. Etiyopya ise 10 milyar doları aşan dış ticaret açığı ve dolar kıtlığı nedeniyle Hindistan’la yerel para birimi üzerinden ticareti gündemine aldı.
SÜREÇTEKİ KİLİT ÜLKE: GÜNEY AFRİKA
Güney Afrika, BRICS içinde kıtanın en gelişmiş ekonomilerinden biri olarak öne çıkıyor. Ülkenin bankacılık sektörü, BRICS ödeme sistemini kullanarak uluslararası işlemleri test etmeye başladı. Çin, Hindistan ve Rusya ile yapılan bazı ticaretlerde dolar dışındaki para birimleri kullanılıyor. Güney Afrika, bu uygulama sayesinde, küresel finansal istikrarsızlıklara karşı korunmayı hedefliyor.
Uzmanlara göre dolar dışlama politikası tek başına Afrika’nın ekonomik sorunlarını çözemez. Gerçek bir ekonomik ve finansal bağımsızlık için yerel üretimin desteklenmesi, kamu kurumlarına güvenin yeniden inşa edilmesi ve yapısal reformlara ihtiyaç var.
Kaynak: Stratejik Düşünce Enstitüsü