İsrail, İran’ın nükleer programını sonlandırmak amacıyla Libya’nın deneyimlerinden faydalanmayı öneriyor. İran ve Amerika Birleşik Devletleri arasında başlayan nükleer müzakerelerin ardından, Benjamin Netanyahu, ABD Başkanı Donald Trump’a “Libya modeli”ni Tahran’a uygulamayı tavsiye etti. Bu model, İran’ın nükleer programının tamamen ortadan kaldırılmasını öngörüyor. Ancak İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, Libya modelinin İran’a uygulanmasının imkansız olduğunu belirtti.
LİBYA’NIN NÜKLEER PROGRAMI
Libya’nın nükleer programı, 1969 yılında Muammer Kaddafi’nin iktidara gelmesiyle başladı. Kaddafi, 1970 yılında bir nükleer reaktör kurma girişiminde bulundu ve Libya, aynı yıl yerel teknoloji ve nükleer programı desteklemek amacıyla Sanayi Araştırma Merkezi’ni kurdu.
Libya’nın nükleer programı hakkında net bilgiler bulunmamakla birlikte, Kaddafi’nin Afrika’dan, özellikle Nijer’den “yellowcake” adı verilen uranyum almak için gizli operasyonlar yürüttüğü biliniyor. 1979’da Sovyetler Birliği’nin desteğiyle ilk nükleer reaktörünü inşa etti. Ancak, Sovyetler Birliği, Libya’ya nükleer silah üretme teknolojisini vermediği için Kaddafi, bu alanda alternatif yollar aramaya başladı.
Libya’nın gizli nükleer programı, 2003 yılı Ekim ayında ABD’nin yürüttüğü bir istihbarat operasyonuyla ortaya çıktı. İtalya’nın Tarente limanında yapılan bir denetim sırasında, Libya’ya gönderilmek üzere olan gelişmiş santrifüj parçaları ele geçirildi. Bu olay, Libya’nın nükleer silah geliştirme çabalarının deşifre olmasına yol açtı.
LİBYANIN PROGRAMI TERK ETME KARARI
Libya, 2003 yılı Aralık ayında, uluslararası baskılar sonucunda nükleer programını sonlandırma kararı aldı. Kaddafi, 2004 yılında tüm nükleer malzeme ve belgeleri Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na teslim etti. Bu adım, Libya’nın nükleer silah geliştirme hedeflerinden vazgeçtiğini gösterdi. Kaddafi’nin bu hızlı dönüşümünün arkasında, uluslararası yaptırımlardan kurtulma ve diplomatik tanınma arzusu olduğu düşünülüyor.
İSRAİL’İN LİBYA MODELİ TEKLİFİ
İsrail’in Libya modelini İran’a uygulama talebinin ardında, İran’ın nükleer programının tamamen ortadan kaldırılması ve gelecekte nükleer çalışmalar yapmasının engellenmesi yatıyor. Bu, İsrail’in İran’ı bir nükleer tehdit olmaktan çıkarma amacını taşıyor. İsrail, Libya örneğini referans alarak, İran’ın nükleer programının hızlı bir şekilde sona ermesini istiyor.