Kenya’nın Nakuru ve Kisumu şehirlerinde, bir grup tarihçi ve araştırmacı, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları’nda İngiltere için savaşan ancak unutulmuş binlerce Afrikalı askerin izini sürüyor. Ortaya çıkan hikâyeler, sadece geçmişin kayıp bir parçasını aydınlatmakla kalmıyor, aynı zamanda tarihî adaletsizliğin giderilmesi için önemli bir adım teşkil ediyor.
ADALETİN GECİKEN YÜZÜ
İngiliz Kraliyet Savaş Mezarları Komisyonu, savaş sırasında Afrikalı askerlerin mezarlarını gerektiği gibi kayıt altına almadı. 1920’lerde CWGC’nin üst düzey yetkililerinden biri, Afrikalı askerlerin bireysel mezar taşlarıyla anılmasının “kamu parasının israfı” olacağını yazmıştı. Bunun yerine, toplu anıtlar dikildi, ancak bu anıtlar ölen askerlerin isimlerini içermedi.
Bu durum, Afrikalı askerlerin katkılarının bilinçli olarak göz ardı edildiğini gösteriyor. İngiltere’de 2019 yılında yayımlanan bir belgeselin ardından CWGC, bu tarihi yanlışı düzeltmek için harekete geçti. 2021 yılında başlatılan Unutulan Anmalar Programı, kayıp mezarların bulunmasını ve Afrikalı askerlerin hak ettikleri saygıyı görmesini amaçlıyor.
KAYIP MEZARLARIN PEŞİNDE
Tarihçiler Patrick Abungu, Mercy Gakii ve Rose Maina, Commonwealth Savaş Mezarları Komisyonu (CWGC) tarafından başlatılan ‘Unutulan Anmalar Programı’ kapsamında, kayıp Afrikalı askerlerin ve taşıyıcıların (porters) mezarlarını bulmaya çalışıyor. Ancak araştırmalar, birçok mezarın izinin bile sürülemediğini ortaya koyuyor.
“Bazı mezarlar metal işçiliği yapılan alanların altında kalmış olabilir” diyen Abungu, eski kayıtları inceleyerek ve yerel halkın anılarını dinleyerek kayıpları bulmaya çalışıyor. CWGC’nin verilerine göre, yalnızca Birinci Dünya Savaşı’nda yaklaşık 88 bin Afrikalı İngiltere için savaşırken hayatını kaybetti ve bunların büyük çoğunluğu isimleri kaydedilmeden unutuldu.
KAYIP İSİMLER TEK TEK ORTAYA ÇIKIYOR
Tarihçi David McDonald, “Bu çalışmanın amacı, o dönemde verilen sözleri yerine getirmek ve tarihteki adaletsizliği düzeltmek” diyor. Şimdiye kadar 11 binden fazla yeni isim keşfedildi ve kaybolan mezarların yerlerini belirlemek için saha çalışmaları devam ediyor.
Afrikalı askerlerin torunlarından biri olan tarihçi Patrick Abungu, büyük amcası Ogoyi Ogunde’nin savaş için zorla alıkonulduğunu ve bir daha asla geri dönmediğini anlatıyor. Abungu, çocukluğundan itibaren bu hikâyeyi dinlediğini ve ailesinin yıllardır cevap beklediğini belirtiyor. Bu trajedi sadece Ogunde’nin değil, onun gibi on binlerce Afrikalının ortak kaderiydi.
Ancak Abungu ve ekibi, çalışmalarının asla tamamlanamayacağını biliyor. “Bütün isimleri ve mezarları bulamayacağız,” diyor tarihçi Gakii. Yine de, her bulunan mezarın bir aile için anlam taşıdığını belirten Abungu, “Her yeni isim, sadece bir ismin bulunması değil, aynı zamanda büyük amcamı bulmak gibi hissettiriyor,” diyerek çalışmasının kişisel önemine dikkat çekiyor.
Afrika’daki bu çalışmalarla, yıllardır unutulmuş askerler ve taşıyıcılar hak ettikleri onuru kazanmaya biraz daha yaklaşıyorlar.
Kaynak: Al Jazeera